Od 9 lipca obowiązują nowe przepisy skracające terminy przedawnienia długów, a także wprowadzające większą ochronę dłużników.
Nowe rozwiązania są reakcją na działania niektórych firm windykacyjnych. Masowo skupują za bezcen stare roszczenia, licząc na to, że dłużnicy nie podniosą przed sądem zarzutu przedawnienia. Bo w myśl dotychczasowych przepisów, nawet gdy upłynął okres przedawnienia roszczenia, sąd - rozpoznający sprawę - może to wziąć pod uwagę wyłącznie wtedy, gdy dłużnik podniesie taki zarzut. Jeśli tego nie zrobi - a wielu ludzi nie ma świadomości przysługujących im praw - powództwo zostanie uwzględnione.
Sąd zbada z urzędu
Nowe przepisy zobowiązują sąd do zbadania, czy roszczenie jest przedawnione. Jeśli po analizie materiału dowodowego sąd stwierdzi, że upłynął termin przedawnienia, oddali powództwo. Żadna czynność dłużnika nie będzie już do tego potrzebna. W ustawie zapisano także, by w wyjątkowych przypadkach sąd mógł, po rozważeniu interesów obu stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia. Dotyczy to wyjątkowych sytuacji, gdy w ocenie sądu, poprzez przedawnienie zostaną naruszone zasady sprawiedliwości społecznej.
Już po 6 latach
Ustawa skraca podstawowy termin przedawnienia z 10 do 6 lat. W przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz dotyczących świadczeń okresowych, np. czynsz najmu i dzierżawy, wynosi on jednak, tak jak dotychczas, 3 lata. Jako koniec biegu przedawnienia ustawa przyjmuje ostatni dzień roku kalendarzowego, w którym upływa termin.
Po wyroku lub ugodzie
Gdy sąd stwierdzi o istnieniu roszczenia w wyroku lub ugodzie, z chwilą uprawomocnienia się tej decyzji zaczyna biec ponownie termin przedawnienia. Dziś wynosi on aż 10 lat. To czas, w którym wierzyciel może egzekwować roszczenie. Ustawa skraca ten termin do 6 lat (lub 3 lat w przypadku roszczeń dotyczących świadczeń okresowych). To wystarczający okres dla wierzyciela, aby podjął czynności zmierzające do egzekucji roszczenia. Po tym czasie należy przyjąć, że nie jest zainteresowany odzyskaniem pieniędzy. Przepis ten ma więc dyscyplinować wierzycieli.
Nie od razu z rachunku bankowego
Ustawa wprowadza zmiany, które dotyczą egzekucji sądowej i administracyjnej z rachunku bankowego. Do tej pory banki były zobowiązane do bezzwłocznego przekazania zajętej kwoty, co uniemożliwiało podjęcie przez dłużnika obrony, nawet jeśli zajęcie było bezzasadne, bo np. dług został uregulowany lub roszczenie jest przedawnione. Zgodnie z ustawą, zajęta na koncie kwota nie trafi na konto komornika lub np. urzędu skarbowego wcześniej niż po upływie siedmiu dni. To okres, w którym dłużnik będzie mógł wnieść powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, co umożliwi mu wyjaśnienie sprawy. Taki tryb nie będzie jednak możliwy, gdy komornik zajmie rachunek, by ściągnąć należne alimenty lub zasądzoną od dłużnika rentę, np. na rzecz osoby przez niego poszkodowanej. Wtedy bank bezzwłocznie przekaże zajętą kwotę komornikowi. W tym przypadku dobro dzieci oraz osób, którym przysługuje renta, jest ważniejsze niż dobro tych, wobec których komornik prowadzi postępowanie egzekucyjne.
Pułapki okresu przejściowego
Za skróceniem terminu przedawnienia roszczeń przemawia, według parlamentu, zmobilizowanie wierzycieli do szybszego reagowania. Po upływie zbyt długiego okresu trudno jest nie tylko wykazać roszczenie, ale przede wszystkim - jego ewentualne wygaśnięcie. Rozwiązanie zawarte w ustawie korzystnie wpłynie na sytuację dłużników, ale zmiany uderzą w prawa wierzycieli, których możliwość do dochodzenia i egzekwowania należności zostanie ograniczona w czasie. W wielu przypadkach może to doprowadzić do utraty szansy na odzyskanie długu, szczególnie od nierzetelnych dłużników, ukrywających majątek.
Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się nowe przepisy o przedawnieniu. Jeżeli zgodnie z nowymi przepisami termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy.
Jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowych przepisów wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają nowym przepisom.
Do roszczeń przysługujących konsumentom powstałych przed dniem wejścia w życie nowelizacji i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionym, których terminy przedawnienia podlegają skróceniu, stosuje się dotychczasowe terminy. Wiąże się to z potrzebą zapewnienia szczególnej ochrony konsumentów.
Sąd będzie mógł nie uwzględnić terminu przedawnienia, biorąc pod uwagę takie czynniki jak:
- długość terminu przedawnienia
- długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia długu
- konkretne okoliczności, które spowodowały, że wierzyciel tak długo nie dochodził swoich roszczeń
- wpływ dłużnika na doprowadzenie do przedawnienia długu: ukrywanie się, wprowadzanie w błąd i inne okoliczności mogące świadczyć o jego złej woli.
