Wielka Sobota 2025 - święconka i Wigilia Paschalna. Wyjaśniamy zasady uczestnictwa w liturgii i postu

Wielka Sobota zamyka Wielki Tydzień i Triduum Paschalne. To dzień ciszy i refleksji, pełen tradycji i obrzędów.

Wielka Sobota jest dniem spoczynku Jezusa w grobie i adoracji Najświętszego Sakramentu. Kościół milczy a wierni skupiają się na modlitwie i adoracji przy Grobie Pańskim. Tradycyjnie, tego dnia odbywa się święcenie pokarmów, znane jako święconka.

W Wielką Sobotę nie odbywa się Msza Święta. To szczególny dzień ciszy całego Kościoła, która ma skoncentrować wszystkich na grobie Chrystusa i przygotować na radość Zmartwychwstania. W Wielką Sobotę wierni nawiedzają Grób Pański i czuwają na modlitwie przed Jezusem obecnym w Najświętszym Sakramencie. Wieczorna Wigilia Paschalna to celebracja przejścia (paschy) ze śmierci do nowego życia przez zmartwychwstanie. Odprawiana powinna być przed północą, tj. w sobotę późnym wieczorem i należy już do Niedzieli Zmartwychwstania.

Święconka to nieodłączny atrybut świąt wielkanocnych, obchodzonych na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. W Wielką Sobotę tradycyjnie święcimy pokarmy znajdujące się w koszyczku wielkanocnym. Pojawią się one podczas wielkanocnego śniadania.

Każdy pokarm w koszyczku wielkanocnym ma swoje znaczenie:

• chrzan symbolizuje mękę Pana Jezusa ale również siłę, ma przynosić osobom go spożywającym dobre zdrowie,

• jajka to symbol nowego życia,

• chleb symbolizuje ciało Chrystusa ale również pomyślność i dobrobyt, jest podstawowym pokarmem każdego człowieka,

• wędliny, kiełbasy czy wędzony boczek mają symbolizować płodność, zdrowie i dostatek materialny,

• sól i pieprz - sól nie tylko dodaje potrawom smaku, ale także chroni je przed zepsuciem a według dawnych wierzeń - odstrasza zło; jest symbolem sedna życia i prawdy, "sól ziemi" to wybrańcy Jezusa. Pieprz zaś nawiązuje do gorzkich ziół dawniej używanych przez Żydów, co miało przypominać im o niewolniczej pracy w Egipcie,

• ser oznacza przyjaźń, porozumienie między człowiekiem a przyrodą, gwarantuje zdrowie i rozwój stada domowych zwierząt,

• ciasto symbolizuje doskonałość,

• masło wiąże się z dobrobytem,

• baranek - może być wykonany z ciasta chlebowego czy z masła - symbolizuje Chrystusa Zmartwychwstałego.

Wielka Sobota często jest mylnie określana jako Wigilia Paschalna. W rzeczywistości obchody Wigilii Paschalnej rozpoczynają się dopiero po zmroku, kiedy to odbywa się liturgia Wigilii Paschalnej, podczas której poświęcona zostaje woda i ogień. Uczestnicy liturgii odnawiają także przyrzeczenia chrzcielne. W wielu parafiach dzieci przyjmują sakrament chrztu świętego. Kończy się adoracja przy Grobie Pańskim. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do tabernakulum, złożoną w grobie figurę Chrystusa zdjętego z krzyża należy przykryć białym płótnem. Obok pojawia się posąg Chrystusa Zmartwychwstałego.

To jedna z najbardziej uroczystych liturgii w roku i zakończenie Triduum Paschalnego, bowiem zgodnie z żydowską tradycją o zmroku nastaje nowy dzień, rozpoczyna się już więc radość ze Zmartwychwstania Jezusa.

W Wielki Piątek wiernych obowiązywał post ścisły. Czy w Wielką Sobotą post również obowiązuje?

Według dawnych przepisów prawa kanonicznego, ścisły post obowiązywał od Wielkiego Piątku do południa Wielkiej Soboty, kiedy to wierni wracali do domów ze święconkami.

Obecnie nie ma przepisów, które nakazują zachować post w Wielką Sobotę. Wiele osób pości jednak, ze względu na tradycję. Oznacza to, że post w Wielką Sobotę nie jest obowiązkowy, ale jednocześnie zalecany i zgodny z wymową Triduum Paschalnego.

Dawniej wielkanocną tradycją na wsiach było "grzebanie postu". Gospodynie udawały się - najczęściej - na skraj lasu, gdzie rozbijały gar, zwany żurowiec, z żurem. Według opisu Oskara Kolberga, skorupy wyrzucano na drogę. Taki "pogrzeb" był pożegnaniem rygorystycznie przestrzeganego wielkiego postu, w czasie którego jedzenie ograniczało się właśnie do żuru i śledzi.

Wiele osób zastanawia się, czy 19 kwietnia - w Wielką Sobotę - trzeba iść do kościoła? Czy tego dnia wiernych obowiązuje uczestnictwo w nabożeństwach?

Wielka Sobota nie jest świętem nakazanym, co oznacza to, że wierni nie mają obowiązku pójścia do kościoła i uczestniczenia w liturgiach tego dnia.

O tym, czy uczestnictwo we mszy 19 kwietnia 2025 - w Wielką Sobotę - jest obowiązkowe, decyduje kanon 1246 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Czytamy w nim: "Niedziela, w czasie której jest czczona tajemnica paschalna, na podstawie tradycji apostolskiej winna być obchodzona w całym Kościele jako najdawniejszy dzień świąteczny nakazany. Ponadto należy obchodzić dni Narodzenia Pana naszego Jezusa Chrystusa, Objawienia Pańskiego, Wniebowstąpienia oraz Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, Świętej Bożej Rodzicielki Maryi, Jej Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia, Świętego Józefa, Świętych Apostołów Piotra i Pawła, wreszcie Wszystkich Świętych".

Oznacza to, że katolicy nie muszą iść do Kościoła 19 kwietnia - w Wielką Sobotę.

Przypomnijmy, że zgodnie z przepisami kościelnymi, obowiązek uczestniczenia we Mszy Św. obowiązuje tylko we wskazane dni, które znalazły się na tzw. liście świąt nakazanych. Znajdują się na niej następujące dni:
wszystkie niedziele

• 1 stycznia (Nowy Rok) - Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi

• 6 stycznia - Święto Trzech Króli

• Boże Ciało - obchodzone w czwartek po Uroczystości Trójcy Przenajświętszej

• 15 sierpnia - Matki Boskiej Zielnej

• 1 listopada - Uroczystość Wszystkich Świętych

• 25 grudnia - Boże Narodzenie

W niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane, wierni są zobowiązani uczestniczyć we Mszy świętej oraz powstrzymać się od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku duchowego i fizycznego - czytamy w Kodeksie Prawa Kanonicznego.