Wieńcowe na Kujawach. Tak dawniej wyglądały u nas dożynki

Po całkowitym sprzęcie wszystkich zbóż odbywały się uroczystości nazywane w naszym regionie „wieńcowe”, a gdzie indziej „okrężne” lub jak teraz się przyjęło „dożynki”.

Orszak żniwiarzy

Dawniej na Kujawach najważniejszym wydarzeniem uroczystości było wręczenie przez orszak świątecznie ubranych żniwiarzy wieńców właścicielowi folwarku. Korowód prowadziły najczęściej dwie wybrane żniwiarki z wieńcami na głowach w kształcie koron w otoczeniu przygrywających muzykantów. Za nimi szli odświętnie ubrani żeńcy i ciekawi wydarzenia pozostali mieszkańcy wsi. Grupie wieńcowej towarzyszyły pieśni obrzędowe.

Przodownice składały w ukłonie na ganku przed dziedzicem korony oraz dary w postaci jabłek, orzechów laskowych, otrzymując datek pieniężny, a cała dożynkowa gromada, zaproszenie na poczęstunek zakrapiany piwem. Na dziedzińcu wyprawiano tańce przy muzyce, trwające niekiedy do rana, obowiązkowo rozpoczynane przez dziedzica w parze z przodownicą.

Chłopskie skromniejsze

U schyłku XIX wieku, wzorem dożynek dworskich, zaczęto urządzać dożynki chłopskie. Bogaci gospodarze wyprawiali je dla swych domowników, rodziny, parobków i najemników. Przebiegały one bardzo podobnie do dożynek dworskich, chociaż były znacznie skromniejsze.

Pieśń i przyśpiewki

Wchodząc w dworskie podwórze żniwiarze intonowali pieśń „Plon niesiemy plon, jegomości w dom. Daj Boże by plonowało, po sto korców z mendla dało, plon niesiemy plon, jegomości w dom”...

Gdy wybrzmiały słowa zawierające życzenia gospodarzowi obfitego plonu i mówiące o ciężkiej pracy żniwiarzy, zaczynano przyśpiewki, w których przypomniano wydarzenia i sytuacje z życia wsi, żniw, adresując je do różnych osób. „Przyśpiewywano” dziedzicowi, służbie dworskiej, ekonomowi, kowalowi, fornalowi, pasterzowi itp.

Korony i wieńce

Korony były w istocie małymi wieńcami uwitymi na drewnianych lub wiklinowych kabłąkach, które oplatano jeden żytem, drugi pszenicą, kłosami na zewnątrz, udekorowane kwiatami polnymi i ogrodowymi, jak maki, modraki, georginie, astry i inne kwiaty. Przybierano je również kolorowymi wstążkami i ziołami. Złożone w darze wieńce przechowywano do wiosennych zasiewów.

Dzisiejsze świętowanie

Kujawskie „wieńcowe” jest okazją do świętowania, bowiem nawiązuje do trudu włożonego w zebranie plonów. Dzisiaj zachowało ono już tylko w niewielkiej formie swój obrzędowy charakter. Symbolem zakończenia żniw jest chleb, wręczany gospodarzowi, zaś wieniec jest elementem obecnym, ale dekoracyjnym.