Dawne zwyczaje noworoczne na Kujawach i ziemi mogileńskiej. Wróżby, przepowiednie, psoty...

Wraz z wybiciem godziny dwunastej w wieczór sylwestrowy stawiamy sobie pytanie, co nam przyniesie Nowy Rok. Przepełnieni radością i nadzieją, nie zastanawiamy się skąd wywodzi się ta tradycja.

Historia sylwestra sięga 999 r. Wierzono wówczas, że papież Sylwester I w 317 roku zamknął w podziemiach Watykanu smoka Lewiatana. Potwór, zgodnie z proroctwem Sybilli miał wydostać się na zewnątrz i zniszczyć świat z dniem rozpoczęcia nowego tysiąclecia. Ludzie czekali ze strachem na to, co się wydarzy. Gdy jednak koniec świata nie nastąpił, zaczęli świętować ze szczęścia i od tej pory czynią tak, co rok.

Popularny dziś sposób żegnania starego i wesoło witania nowego roku zaczyna się szerzyć również na wsi po I wojnie światowej pod wyraźnym wpływem miejskim. Natomiast zgodnie z tradycją ludową, także na Kujawach i ziemi mogileńskiej w wigilię Nowego Roku podobnie jak przy innych okazjach praktykowano od wieków rozmaite wróżby, funkcjonowały przesądy i wierzenia, dotyczące małżeństwa, urodzaju, bogactwa.

W sprawie zamążpójścia, dziewczęta w wieczór poprzedzający Nowy Rok, o północy stukały polanem w płot nasłuchując, z której strony usłyszą szczekanie psa, stamtąd miał przyjść kandydat na męża. Liczyły też sztachety w płocie, w przypadku, gdy ich liczba była parzysta, przepowiednia zamążpójścia miała się spełnić. Wyciągano słomę ze strzechy - jeśli źdźbła słomy były parzyste, wróżyło to dziewczynie wyjście za mąż.

Na Kujawach był zwyczaj wypędzania starego roku. Już od świtu zbierali się chłopcy i chodząc od chałupy do chałupy głośno strzelali z długich batów rzemiennych zakończonych skórą z węgorza. Były to swoiście złożone życzenia wywołujące zadowolenie gospodarzy. Wierzono, iż hałasem można odpędzić złe moce, które mogły przeszkodzić w uzyskaniu plonów w nadchodzącym roku.

Aby nie zabrakło pieniędzy w nadchodzącym roku trzeba oddać przed sylwestrem wszystkie długi, choćby to była drobna kwota. Gdy wybije dwunasta, dobrze mieć w portmonetce kilka monet najlepiej w kolorze złotym, a także łuskę wigilijnego karpia. Niektórzy, gdy zegar wybije północ, nakręcają go ponownie, a najstarsza osoba w rodzinie otwiera na oścież drzwi, aby zaprosić Nowy Rok i dobre duchy oraz wyprosić to, co stare i złe.

Na Kujawach, w noc przed świętem Nowego Roku niejeden gospodarz padał ofiarą psot i żartów dokonywanych przez kolędników, przebierańców, odnajdując swój wóz, wygódkę, pług albo bronę na dachu chałupy lub stodoły. Był również zwyczaj wystawiania bram lub furtek, spotykany gdzieniegdzie do dzisiaj.

Dawniej spotykając się w Nowy Rok, obsypywano się owsem na znak obfitości zboża z przyszłych plonów. A obchodząc chaty z życzeniami, gospodarze witali się słowami "Bóg cię stykaj" i sypali po szczypcie owsa na każdy róg stołu, by całe stoły były założone chlebem w nadchodzącym roku.