Rynna Jezior Byszewskich, bo o niej mowa, rozciąga się na 30-kilometrowym odcinku wschodniej Krajny i jest - zdaniem wielu krajoznawców- jednym z najpiękniejszych zakątków całego Pomorza i Kujaw. Sercem i stolicą tego skrawka ziemi jest położone uroczo na przesmyku między jeziorami Byszewo (gm. Koronowo). Dzięki tutejszemu kościołowi, sanktuarium maryjnemu, jest to silny ośrodek kultu religijnego.
Wszystko zaczęło się w roku 1253, gdy pojawili się tu cystersi sprowadzeni ze zniszczonego przez najazd Prusów Szpetala. W zamyśle Mikołaja Zbrożka, podskarbiego księcia kujawskiego Kazimierza, zakonnicy mieli umacniać nie tylko władzę kościelną, ale też książęcą na niedawno wydartych Pomorzanom terenach. Cystersom dali się we znaki Krzyżacy, przez co w roku 1288 przenieśli się do oddalonej o 7 km na wschód, położonej w dolinie Brdy osady Smeysze (dziś jest to Koronowo).
Na przełomie XV i XVI wieku na miejscu dawnego klasztoru byszewskiego wzniesiono murowany kościół. Na jego fundamentach w latach 1610 - 1663 zbudowano nową świątynię, która szybko stała się miejscem kultu maryjnego. Cudowny obraz Matki Boskiej Byszewskiej - Królowej Krajny pochodzi być może z XIII stulecia. Koronowany został w roku 1966 przez ordynariusza diecezji chełmińskiej biskupa Kazimierza Kowalskiego. Powiększona kopia obrazu znajduje się na pływającej platformie zakotwiczonej na jeziorze. Na uwagę zasługuje bogate wyposażenie świątyni w stylu rokokowym, a także unikatowa kolekcja obrazów trumiennych.
W roku 2017 w Byszewie, z inicjatywy ks. Stefana Adricha, proboszcza parafii Świętej Trójcy, powstała Kalwaria Byszewska. Powstała dla uczczenia 100-lecia objawień fatimskich, a także jako wotum parafian i pielgrzymów za otrzymane łaski. Kamienie wykorzystanie do budowy Drogi Krzyżowej pochodzą z pól okolicznych rolników.
Turystyka
Tuż przed wybuchem II wojny światowej na wschodnich brzegach Jezior Byszewskich wybudowano polską linię obronną Armii "Pomorze", która miała zatrzymać atakujące od zachodu wojska niemieckie. Zdołano wybudować 8 żelbetowych bunkrów i 15 ziemno-drewnianych. Polacy bronili się 1 i 2 września, po czym wycofali się. Betonowe bunkry są dziś jedną z atrakcji turystycznych.
Owszem, przez Byszewo i wzdłuż jezior przebiegają szlaki turystyczne (pieszy i najważniejszy europejski rowerowy R1), ale ruch jest niewielki. Dodajmy do tego kajakarzy, którzy płyną Jeziorami Byszewskimi. Łącząca 16 akwenów struga Krówka jest niewielka i jej przepłynięcie pośród gęstych trzcinowisk i wypłyceń wymaga sporego wysiłku. Toteż rzadko, a szkoda, widać tu miłośników wiosłowania.
