Cygańskie Zaduszki to m.in. opowiadanie historii o życiu i zasługach zmarłych z romskich rodzin. Przy tej okazji Cyganie piją kieliszek alkoholu (najczęściej wódki) za dusze tych, którzy już odeszli.
- Nie wszystkie romskie rodziny biesiadują przy grobach. Ten zwyczaj dotyczy głównie tradycyjnych romskich rodzin, takich jak Lowarzy, Kelderasze czy polska Roma. To właśnie te rodziny mają swoich bliskich zmarłych pochowanych na Osobowicach we Wrocławiu - opowiada Dariusz Tokarz, były pełnomocnik wojewody dolnośląskiego ds. mniejszości narodowych i etnicznych. - Natomiast alkohol przy grobach też ma znaczenie symboliczne. Pół kieliszka wódki wylewa się na grób, a pół wypija - na znak, że bliski zmarły jest z nami, że chcemy razem z nim uczcić to święto.
Ale typowy dla obchodów romskich obchodów Wszystkich Świętych jest nie tylko zwyczaj wylewania wódki. Romowie karmią również dusze swoich zmarłych owocami, które przerzucają za siebie nad głową, a we wspólnej biesiadzie może uczestniczyć nawet 100 - 150 osób.
- Zbieramy się przy grobach, jemy, pijemy wódkę, a to wszystko w intencji naszych bliskich zmarłych. W biesiadzie uczestniczą także starsi, którym życzymy, by żyli dłużej niż ci, których w tym dniu wspominamy. To wspólne święto - opowiada Józef Mastej, Rom, prezes Stowarzyszenia Romani Bacht. - Wszyscy tam są: młodzi, starzy. To właśnie w ten sposób okazujemy szacunek naszym bliskim, którzy już odeszli. Dla Romów Wszystkich Świętych i Zaduszki to radosne święto - dzień, kiedy świętujemy razem ze zmarłymi. Wspominamy ich, dzieciom opowiadamy historie z ich życia. Potem śpiewamy i gramy taką muzykę, jaką lubili za życia: dla wujka - czardasza, dla cioci - co innego. Przy ładnej pogodzie w takiej wspólnej biesiadzie bierze udział nawet do 150 osób.
We Wrocławiu najwięcej Romów spotyka się na cmentarzu Osobowickim. Na innych polskich cmentarzach, np. na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie w Dniu Wszystkich Świętych organizuje się tzw. cygańskie dziady. Na grobach Romowie rozścielają chusty, jedzą i piją, częstując przy tym przechodniów, mówiąc: "Oby to było przed nim!". Grób polewają wodą, oranżadą lub piwem.
Dziś wspominamy zmarłych. Oni odeszli w ostatnim roku [DZIEŃ ZADUSZNY]
