80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Nowa moneta NBP od 12 kwietnia

Na rewersie złotej monety przedstawiono wizerunki cywilów z czasu powstania w getcie warszawskim na tle gwiazdy Dawida, której zarys tworzy ceglany mur – taki mur oddzielał teren getta od tzw. strony aryjskiej. Na rewersie srebrnej monety widnieje sylwetka chłopca z podniesionymi rękami. Wizerunki postaci zostały zaprojektowane na podstawie zdjęć wykonanych przez Niemców w trakcie likwidacji getta.

Na awersach obu monet przedstawiono zarys granic getta warszawskiego – największego z gett utworzonych przez III Rzeszę w okupowanej Europie.

Na obszarze ok. 307 ha w kulminacyjnym momencie, wiosną 1941 r., stłoczono ok. 460 tys. Żydów. Ponad 90 tys. z nich zmarło w wyniku ciasnoty, głodu i chorób. Latem 1942 r. Niemcy przeprowadzili tzw. Wielką Akcję i deportowali z getta do obozu zagłady w Treblince ok. 260 tys. Żydów, wielu zginęło na terenie getta. Po tych wydarzeniach w getcie zostało ok. 50 tys. osób, a jego obszar zmniejszono.

W lipcu 1942 r. powstała Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB) pod dowództwem Mordechaja Anielewicza. Drugą grupą zbrojną działającą na terenie getta był Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW) z Pawłem Frenklem na czele. W styczniu 1943 r. na wieść o kolejnych deportacjach bojowcy stawili opór zbrojny. Niemcy wstrzymali transporty. Ośmieleni tym efektem członkowie ŻOB i ŻZW w kolejnych tygodniach przygotowywali się do walki: organizowali broń i tworzyli kryjówki oraz bunkry.

Powstanie wybuchło o świcie 19 kwietnia 1943 r., gdy Niemcy przystąpili do likwidacji getta. Okupanci zakładali, że akcja potrwa kilka dni, napotkali jednak na zaciekłą obronę. Rozpoczął się największy akt zbrojnego oporu ludności żydowskiej podczas II wojny światowej. Było to zarazem pierwsze zbrojne wystąpienie o tak dużej skali podjęte przeciwko Niemcom przez polskie organizacje podziemne; było to również pierwsze miejskie powstanie w okupowanej przez Rzeszę Europie.

Największa bitwa rozegrała się w dniach 19–22 kwietnia 1943 r. na nieistniejącym dziś placu Muranowskim. 8 maja Niemcy odkryli bunkier przy ul. Miłej 18, w którym znajdował się sztab ŻOB z Mordechajem Anielewiczem. Wiele ukrywających się tam osób, aby nie trafić do niewoli, popełniło samobójstwo, inni zginęli.

Niemcy uznali, że powstanie zakończyło się 16 maja 1943 r., kiedy wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Jednak do zbrojnych starć dochodziło jeszcze w następnych dniach. Po upadku powstania większość zabudowy getta spalono, a wszystko zrównano z ziemią.

Złote i srebrne monety „80. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim” można kupić w Oddziałach Okręgowych NBP i sklepie internetowym NBP Kolekcjoner. Monety i banknoty kolekcjonerskie NBP są sprzedawane w opakowaniu handlowym wraz z certyfikatem.

Kolejna emisja jest zaplanowana na 10 maja 2023 r. Tego dnia Narodowy Bank Polski wprowadzi do obiegu srebrne monety o nominale 10 zł „W Polskę wierzę – Polska rodzina”, inaugurując nową serię kolekcjonerską.