Chełmno kojarzy się ze średniowiecznymi zabytkami. Mało kto wie, że otacza je pierścień betonowych fortów [zdjęcia]

www.pomorska.pl/turystyka

Serwis Turystyka www.pomorska.pl/turystyka

Wtopione w krajobraz

Dojazd, kontakt

- Osią komunikacyjną podczas zwiedzania fortów Twierdzy Chełmno jest droga krajowa nr 1, łącząca Toruń z Chełmnem. Najłatwiej można dojechać w pobliże Stolna, gdzie znajdują się m.in. forty Nałęcz. Aby dotrzeć do pozostałych obiektów militarnych, należy zjechać na drogi lokalne w okolicach Chełmna, zaś resztę trasy pokonać pieszo.
- Oznakowany stosowanym drogowskazem jest tylko schron piechoty w miejscowości Kiełp.
- Turystom przyda się dokładna mapa, bowiem forty są doskonale wtopione w krajobraz i trudno je dostrzec z samochodu.

Kto zwiedził już nadwiślańskie twierdze w Grudziądzu i Toruniu, powinien i tę wpisać do planu wiosennych wycieczek. Tym bardziej, że różni się od swych starszych poprzedników - jest mniejsza, ale też tak zmyślnie ukryta w terenie, że trudno ją wypatrzyć.

- Gdy dla potrzeb turystycznych urządzaliśmy jeden ze schronów piechoty, miejscowa ludność dziwiła się, że na tym terenie w ogóle są jakieś umocnienia - mówi Robert Gonia z Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.

Tu zimują nietoperze
Schron Piechoty IR-1 w Kiełpiu, bo o nim wspomniał Robert Gonia, jest dziś zimowiskiem dla nietoperzy.

Projekt czynnej ochrony nietoperzy w Kiełpiu został sfinansowany przez Eko-Fundusz, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu oraz przez Starostwo Powiatowe w Chełmnie. Partnerem projektu są Kujawsko - Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, sołectwo wsi Kiełp i Stowarzyszenie Twierdzy Chełmno.

Podczas hibernacji te latające ssaki są bezbronne, odrętwiałe i niezdolne do ucieczki.

Przypadkowe wybudzenie grozi wyczerpaniem zapasów tłuszczów i zwiększa ryzyko śmierci głodowej. Na terenie zespołu oparków krajobrazowych w dolinie Wisły największym skupiskiem nietoperzy jest twierdza Grudziądz, gdzie zimuje ok. 2 tys. osobników.

Ale dość o nietoperzach, skoro twierdza Chełmno miała być schronieniem i opoką dla żołnierzy cesarskiej armii niemieckiej. Polacy nazywali ich często po prostu Prusakami. Zjednoczone Niemcy były przecież spadkobiercą najsilniejszego państwa niemieckiego - królestwa Prus.

Wzmocnienie granicy
Decyzję o tym, że Chełmno ma zostać ufortyfikowane, podjął w roku 1900 niemiecki Sztab Generalny. Sztabowcom chodziło o umocnienie wschodnich rubieży cesarstwa przed atakiem Rosjan, gdy tymczasem główne siły miały rozgromić na Zachodzie wojska francuskie.

Linia Wisły traktowana była także jako ważna linia obronna (die Weichsellinie) w przypadku ewentualnej klęski na froncie wschodnim, osłaniająca miejsca ponownej koncentracji wojsk niemieckich. Ponadto zadaniem twierdzy była osłona przeprawy przez Wisłę. Temu celowi służyły dwa mosty pontonowe składowane pod miejscowością Nowe Dobre. Pozostałe elementy linii Wisły to twierdze: Toruń, Grudziądz, Malbork i Gdańsk.

Prace przy budowie twierdzy chełmińskiej rozpoczęto w roku 1901 od budowy fortów Watorowo, Nałęcz Północ i Wschód oraz Rybieniec. Później przyszedł czas na budowę fortów Stolno, Klamry, Dorposz i Małe Czyste. System obronny wzmacniały schrony piechoty i amunicyjne oraz baterie armat. Forty broniły Chełmno w odległości 6-8 km półkolem od strony południowo-wschodniej.

Jako się rzekło, forty były doskonale ukryte. O tym, że przedpola Chełmna strzeże obiekt militarny, mogły świadczyć jedynie pofałdowania w terenie. Zresztą i te były maskowane roślinnością.

Forty usytuowane były na niewielkich wzniesieniach, przypominających krater meteorytowy. W samym centrum za wałem ziemnym znajdował się ceglano-betonowy schron. Zwykłe schrony piechoty lub amunicyjne pozbawione były dodatkowej osłony w postaci wału ziemnego.

Bez walk
Twierdza nie odegrała znaczącej roli militarnej. Podczas I wojny światowej jej załoga uczestniczyła w zwycięskiej dla Niemiec bitwie z Rosjanami pod Tannenbergiem. U schyłku II wojny światowej Niemcy wzmocnili twierdzę schronami typu Tobruk, ale walki z sowietami nie podjęli - wycofali się do Grudziądza.