Święto Fordonu rozpoczęło się już w piątek, kiedy po wieczornej mszy z udziałem Kapituły Rycerstwa Polskiego w kościele św. Mikołaja odbył się przemarsz na błonia nadwiślańskie. To tam właśnie, na Bulwarach Wiślanych można było obejrzeć wyjątkową inscenizację. Odbył się również pokaz tańca dawnego w wykonaniu tancerzy z Pracowni Amorso, a Zuzanna Ciszewska zagrała koncert muzyki dawnej.
Święto na 600 lat historii
Był to wstęp do dalszej części weekendu, który obfitował w atrakcje. Powód do świętowania przecież wyjątkowy. W 1424 roku król Władysław Jagiełło wydał przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim używając po raz pierwszy nazwy Fordon. To właśnie datę 3 lipca przed 600 laty uznaje się za prawny początek miasta, które dopiero w 1973 zostało przyłączone do sąsiedniej Bydgoszczy. Ciekawostką jest, że de facto lokację miejską Fordon uzyskał w 1382 roku (na prawie chełmińskim), a późniejszy dokument Jagiełły był odnowieniem tego aktu.
Od kilku lat dawne miasteczko, a obecnie dzielnica Bydgoszczy przeżywa prawdziwy renesans. Przynajmniej, jeżeli chodzi o zainteresowanie mieszkańców, rozbudza zbiorową ciekawość przeszłości. Dowodem tego są choćby cykliczne wycieczki organizowane przez Stowarzyszenie Miłośników Starego Fordonu. Takich rajdów dłuższych i krótszych, penetrowań zaułków nadwiślańskiego osiedla, odbyło się już około 400.
- Fordon był kiedyś miastem, a dziś jest osiedlem. Wyróżniał się tą miejską tożsamością, a jego historia, myślę, zainspirowała wielu mieszkańców do odkrywania historii - mówi Damian Rączka, uwielbiany przewodnik i znawca historii.
- Najważniejsze jest, by przewodnik sam miał pasję. By sam lubił odkrywać, doszukiwać się pewnych faktów. Jeszcze do niedawna był dostępny tylko jeden napisany przewodnik po Fordonie. Jego historię musieliśmy właściwie sami napisać. Codziennie piszę coś o Fordonie, czytam, dostaję jakieś stare fotografie, a to są po prostu skarby! - mówi Rączka. - Jakiś czas temu robiliśmy wycieczkę, m.in. po Wyszogrodzie, uczestniczyli w niej ludzie, którzy stamtąd przed laty wypływali kajakami. Oni szukali tego miejsca, tej przystani.
Fordon, miasto różnych kultur
Od XVI wieku liczy się historia żydowskiego osadnictwa w Fordonie. W pierwszej połowie wieku XIX liczba mieszkańców wyznania mojżeszowego oscylowała w granicach 70 proc. populacji. Miasto znane było - co ciekawe - z licznych procesów o czary. W latach 1675-1747 doszło tu do 73 procesów, w wyniku których na stosie spłonęły 52 osoby!
Pamiątką po Żydach jest synagoga, pochodząca z XVIII wieku. Budynek przez lata niszczał, ale w ostatnich dwóch dekadach stopniowo prowadzono w nim prace renowacyjne. Od 2023 roku zarządza nim Synagoga Fordon Dom Kultury. Miejsce ma stać się tętniącym życiem centrum, w którym będą odbywały się koncerty, spotkania, pokazy kinowe.
Podczas I rozbioru Polski miasto dostało się pod władanie króla Prus, wówczas zmieniono oryginalną nazwę Fordan, na Fordon. W 1893 roku wybudowano w Fordonie najdłuższy most na Wiśle. "Koniec wieku XIX, to czas gwałtownej industrializacji miasta. Mieszkańcy miasta trudnili się handlem i rzemiosłem, co przynosiło im spore dochody, wielu zajmowało się rybołówstwem. Lata 1939-1945 zostały zapisane w historii miasta jako czas przemocy i egzekucji" - czytamy z kolei w notce o mieście zamieszczonej w archiwach strony... fordońskiego zakładu karnego.
Gmach więzienia, który wpisał się już na dobre w historię dawnego miasteczka, bo znajduje się przy samym rynku, został w ostatnim roku nieco oswojony. Ściany zdobią teraz symbole trzech religii: ewangelickiej, katolickiej i żydowskiej, obraz przedstawiający strażniczkę więzienną trzymająca na ręku dziecko i obraz celi dla matek z dziećmi także z 1933 r., który ma przypominać, że było to kobiece więzienie. Inne ilustracje przedstawiają nieistniejące już zabytki Fordonu: ratusz, strzelnicę i oryginalny most na Wiśle z 1893 roku.
Są też, medaliony przedstawiające księcia Władysława Opolczyka i Władysława Jagiełłę, dawnego burmistrza Wacława Wawrzyniaka, ostatniego pastora Otto Rutzena i żydowskiego naukowca Dawida Arona Bernsteina.
Jest co odkrywać w Fordonie i przekonają się o tym ci, którzy uczestniczą w sobotę i niedzielę w wydarzeniach związanych z jego urodzinami. O godzinie 11 w sobotni poranek wyruszył terenowy rajd rowerowy "Tour de Fordon", w godzinach 14-19 można było wziąć udział w warsztatach zielarskich, malowania kawą, wiankowych, a także z historycznych nakryć głowy "Co żołnierz ma w plecaku". Były też zabawy sensoryczne dla dzieci.
Na złaknionych i ciekawych historii czekała wystawa kaboszonów, można było oglądać pojazdy wojskowe, wozy bojowe strażackie. Zaprezentuje się również Zespół Pieśni i Tańca "Płomienie", a dla miłośników słowa pisanego zorganizowano rozmowę z bydgoskimi autorami. W sobotni wieczór można odbędą się "pląsy" w ramach potańcówki Bydgoskiej Ferajny. W niedzielę z kolei odbędzie się spacer etnobotaniczny z Ludmiłą z grupy "Fordońskie Czarownice".
