Ile dostaniesz, gdy cię zwolnią z pracy?

Ustawa z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844 ze zm.) ma zastosowanie do zakładów pracy zatrudniających co najmniej 20 pracowników, których np. trudna sytuacja ekonomiczna zmusi do redukcji etatów.
Nie oznacza to jednak, że pracodawcy zatrudniający mniej niż 20 pracowników nie mogą wypłacać zwalnianym pracownikom odpraw pieniężnych.
Zwolnienia z przyczyn nieleżących po stronie pracownika można podzielić na zwolnienia grupowe i indywidualne.

ZAPAMIĘTAJ!

13 486,50 zł - tyle wynosi w 2006 roku maksymalna kwota odprawy pieniężnej z tytułu zwolnienia z pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Za takie uważa się zwolnienie w okresie nieprzekraczającym 30 dni:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednak mniej niż 300 pracowników,
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Zwolnienie grupowe ma swoją przyczynę leżąca po stronie pracodawcy. Zgodnie z przepisami jest nią konieczność rozwiązania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, np. gdy zakład znajduje się w złej sytuacji finansowej i w związku z tym zmniejsza zatrudnienie. Decyzję o redukcji zatrudnienia pracodawca może podjąć m.in. ze względów organizacyjnych, technologicznych, ekonomicznych, produkcyjnych, z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy.

Rozwiązanie umów o pracę może być przeprowadzone albo na podstawie wypowiedzenia od pracodawcy albo za porozumieniem stron. Należy jednak pamiętać, że wspomniane wcześniej liczby, stanowiące przesłankę uznania zwolnień za grupowe, obejmują pracowników, z którymi w ramach grupowego zwolnienia następuje rozwiązanie stosunków pracy z inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników.

O zwolnieniach indywidualnych można mówić wtedy, gdy zwolnienia w okresie nieprzekraczającym 30 dni obejmują liczbę pracowników mniejszą od limitów określonych dla zwolnień grupowych. Wobec tego ustawę stosuje się nawet do pojedynczego rozwiązania umowy, jeżeli jego jedynym powodem są przyczyny dotyczące pracodawcy.

I w tym przypadku rozwiązanie stosunku pracy może być dokonane przez wypowiedzenie umowy, jak i na mocy porozumienia stron.

PRZYKŁAD 1

Pracodawca w ramach zwolnień grupowych rozwiązał umowę z pracownikiem, który równolegle z zatrudnieniem prowadził własny warsztat samochodowy. W zakresie uzyskania prawa do odprawy nie ma znaczenia, jaka jest sytuacja materialna zwalnianego pracownika i czy uzyskuje on inne dochody, np. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Dlatego też pracownik, który utracił pracę w ramach zwolnień grupowych, zachowuje prawo do tego świadczenia, nawet jeżeli w czasie zatrudnienia prowadził równolegle własną działalność.

Zarówno osobom objętym zwolnieniem grupowym, jak i indywidualnym przysługuje odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania umowy o pracę z powodów od nich niezależnych. Wysokość odprawy nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu rozwiązania umowy o pracę. Nie oznacza to jednak, że pracownik nie może otrzymać wyższej sumy. Wszystko zależy od tego jakie zasady obowiązują w danym zakładzie pracy.
Wysokość odprawy pieniężnej dla danego pracownika zależy od jego wynagrodzenia i stażu pracy u pracodawcy, który przeprowadza zwolnienia grupowe lub indywidualne.

Świadczenie to przysługuje w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Jak wynika z kodeksu pracy, do okresu zatrudnienia u danego pracodawcy wlicza się także okres pracy u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła po przejęciu zakładu pracy lub jego części przez inną firmę.

Pracownik ma prawo do odprawy pieniężnej niezależnie od tego, czy posiada inne źródło utrzymania.

Odprawy pieniężne przysługują również tym osobom, które:
- do dnia rozwiązania stosunku pracy przyjmą propozycję zatrudnienia w zakładzie przejmującym w całości mienie dotychczas zatrudniającego go zakładu albo powstałym w wyniku takiego przejęcia,
- po rozwiązaniu stosunku pracy rozpoczną działalność gospodarczą na własny rachunek lub w ramach spółki,
- nabyli prawo do emerytury lub renty albo są zatrudnieni w innym zakładzie w pełnym wymiarze czasu pracy lub w kilku zakładach pracy łącznie w pełnym wymiarze czasu pracy,
- prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek.

Przed rozwiązaniem umowy o pracę w ramach zwolnień grupowych są chronione następujące osoby:
- w wieku przedemerytalnym, czyli takie, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie tego świadczenia. Powszechny wiek emerytalny określony w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynosi: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, a dla zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze- od 50 do 55 lat dla kobiet i od 55 do 60 lat dla mężczyzn,
- pracownice w ciąży i na urlopie macierzyńskim (z wyjątkiem zatrudnionych na okres próbny nieprzekraczający miesiąca),
- członkowie zarządu zakładowych organizacji związkowych,
- społeczni inspektorzy pracy,
- powołane do odbycia czynnej służby wojskowej lub jej form zastępczych, zasadniczej służby wojskowej albo przeszkolenia wojskowego,
- nieobecne w pracy z przyczyn usprawiedliwionych - podczas urlopu (w tym wychowawczego), trwającego krócej niż trzy miesiące, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

PRZYKŁAD 2

W firmie trwają zwolnienia grupowe. Część załogi dostała już wypowiedzenia. Pracodawca zaproponował kilku osobom rozwiązanie stosunku pracy w drodze porozumienia stron. Taka forma rozstania z pracodawcą nie pozbawia tych osób prawa do odprawy pieniężnej. Ważne jest, aby przyczyna ustania stosunku pracy nie leżała po stronie pracownika.

W ramach grupowego zwolnienia jest dopuszczalne rozwiązanie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy przez każdą stronę za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Powoduje to wliczenie tak zwolnionego pracownika do ogólnej liczby zwolnionych, a także konieczność wypłacenia mu odprawy.

Pracodawca ma obowiązek przyjęcia zwolnionego z przyczyn niezawinionych od pracownika, w razie ponownego zatrudnienia pracowników w tej samej grupie zawodowej, jeżeli zgłosi on zamiar powrotu w ciągu roku od ustania zatrudnienia. Dotyczy to jednak tylko pracowników, z którymi umowy zostały rozwiązane w ramach zwolnień grupowych.

W takiej sytuacji pracodawca powinien ponownie zatrudnić pracownika w okresie 15 miesięcy od dnia rozwiązania z nim stosunku pracy.