Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Książka benedyktyna z Lubinia: Posty, włosy i rock'n'roll

Roman Laudański
Ojciec Jan Bereza, benedyktyn z Lubinia, współautor książki "Posty i tosty"
Ojciec Jan Bereza, benedyktyn z Lubinia, współautor książki "Posty i tosty" Fot. autor
Na zdjęciu z ósmej klasy siedzą roześmiani. Za kilka lat jeden zostanie buddystą tybetańskim, drugi wyznawcą Hare Kriszny, trzeci - Mirek Bereza najpierw związany z ruchem hipisowskim i rockowym, później zostaje benedyktynem, czwarty - Tomek Lipiński, muzykiem "Tiltu" i "Brygady Kryzys". Ostatni robi w telewizji programy jazzowe. Wtedy jeszcze wszystko było przed nimi. Dobrana ekipa.

www.pomorska.pl/reportaz

Więcej publicystyki znajdziesz na stronie www.pomorska.pl/reportaz

Kiedy w 1968 roku odbywał się festiwal w Woodstock, mieli po trzynaście lat. Kiedy muzyka i wiedza o tym wydarzeniu przedzierała się przez żelazną kurtynę - dojrzewali w systemie totalitarnej szarości, poszukiwali niszy, która zapewniłaby im wolność. Niektórzy znaleźli ją wśród polskich hippisów. Ruch hipisowski rozwijał się wielu kierunkach, również religijnych a wielu muzyków rockowych związało się ze wspólnotami chrześcijańskimi, buddyjskimi czy hinduistycznym. Wystarczy tu wspomnieć Leonarda Cohena, czy Van Morrisona.

W drodze do nieba

Do klasztoru benedyktynów w wielkopolskim Lubiniu zapukałem w sobotę. Mieszka i pracuje tu kilkunastu zakonników. Ojciec Maksymilian Nawara prowadzi właśnie szkołę medytacji, na którą - sądząc po tablicach rejestracyjnych - przyjechali ludzie z całego kraju. Szkołę zakładał przed laty ojciec Jan Bereza, czyli Mirek ze zdjęcia warszawskich ośmioklasistów. Późniejszy pierwszy fotograf zespołu "Maanam", hipis praktykujący medytację ZEN, mnich i autor książek. Właśnie ukazały się "Posty i tosty" - książka o zwyczajach żywieniowych i postach w chrześcijaństwie, ale także w innych tradycjach religijnych. Autor nie podaje gotowych rozwiązań czy jadłospisów, ale zmusza czytelnika do refleksji nad własnym sposobem odżywiania i inspiruje do przemyślenia na nowo praktyki postu. Sięgając niekiedy do współczesnych badań naukowych potwierdza sensowność wielu dawnych i zapomnianych praktyk. Trwa Wielki Post, termin wydania książki, zapowiadanej jako bestseller (jest jej współautorem), okazał się nieprzypadkowy.

Ewa Awdziejczyk, współautorka książki "Tosty i posty" przypomina, że współczesny świat kręci się wokół stołu. Mamy już 29 tys. teorii odchudzania, dwa tysiące diet dostępnych w internecie, a 22 procent kobiet kończy lub rozpoczyna odchudzanie. Końcówka ubiegłego wieku to był prawdziwy szał poszukiwań "cudownej" diety, których praktykowanie niekiedy kończyło się u psychoterapeuty. Autorzy podkreślają indywidualny charakter każdej diety czy postu i potrzebę ich konsultacji nie tylko z kierownikiem duchownym, ale i dietetykiem czy lekarzem. Dzięki temu post może okazać się nie tylko wysiłkiem duchowym, ale i zdrowym sposobem odżywiania.

Muzyka zmienia ludzi

W ubiegłym roku ojciec Jan Bereza obchodził 25-lecie ślubów monastycznych. "Dziś wiem, że niekiedy musimy przejść przez wielką burzę i ciemność, aby zobaczyć, kim jesteśmy naprawdę" - napisał na pamiątkowym obrazku. "Dziś wiem, że musimy czasem dotknąć bram piekła, aby dojść do nieba".

W towarzystwie ojca Jana Berezy byłoby dobrze obejrzeć, goszczący od kilku dni na ekranach kin, film "Zew wolności" o fenomenie muzyki rockowej w Polsce. Brytyjski dziennikarz muzyczny pyta w nim m.in. Tomka Lipińskiego (kolegi ze zdjęcia ojca Jana) z "Tiltu", czy muzyka może zmieniać historię? - Muzyka zmienia ludzi, a oni zmieniają historię - uśmiecha się Lipiński.

- W filmie występują ludzie, z którymi się przyjaźniłem i nadal przyjaźnię - opowiada ojciec Bereza. - Kilka miesięcy temu Towarzystwo Buddyjskie zaprosiło mnie na spotkanie do Katowic. Dzień później grał tam koncert zespół "Tilt".

Bereza do fryzjera!

Kumple poszli do liceum, a on do technikum fotochemicznego, z którego szczególnie zapamiętał lekcje przysposobienia obronnego. Nauczyciel zwykle na początku zajęć wydawał komendę: "Baaaczność! Spocznij. Bereza do fryzjera!"

- A włosy leżały mi tylko trochę na uszach - śmieje się serdecznie.
Było tak. Włosy odrastały w czasie wakacji. We wrześniu w szkole miał wiele nieobecności, gdyż wychowawczyni zwykle wpisywała do dziennika: Bereza ma się ostrzyc. No i każdy nauczyciel sprawdzał, czy to zrobił. Walczył cały wrzesień. Nieobecności rosły. Później się poddawał i dla świętego spokoju obcinał ze 2 cm włosów. Nie zawsze to wystarczało. Pielęgnował w sobie wolność, także słuchając muzyki.

Zdarte płyty

- Zachodnie płyty były w tamtych czasach czymś wyjątkowym. Marzeniem był magnetofon szpulowy, kasetowy to już inna epoka. (Na archiwalnych taśmach z Jarocina, przedstawionych w filmie "Zew wolności" widać młodych ludzi, którzy w czasie koncertów nagrywali muzykę na swoje Kasprzaki produkowane w Polsce na licencji Grundiga). - Kolega miał płytę brytyjskiej grupy rockowej "Deep Purple". Chodziliśmy do niego prawie codziennie, aby jej słuchać - wspomina ojciec Jan.

Do dziś rocka słucha w samochodzie (-Trudniej zasnąć w czasie jazdy przy takiej muzyce - żartuje), a ostatnio był na koncercie "Ten Year After", która dała się poznać na festiwalu Woodstock w 1968 roku. Koncercie, który zorganizował znajomy z dawnych lat.

Kosmonauci i "dzwony"

- Technikum fototechniczne nosiło imię Jurija Gagarina - wspomina. - Kiedy do Warszawy przyjeżdżał z wizytą jakiś radziecki kosmonauta, to tacy jak ja byli wysyłani najpierw do fryzjera, a później próbowano nas skłonić do zakładania szkolnych garniturków czy przynajmniej białych koszul. Próbowałem nawet zastępować je białym swetrem, ale to nie przechodziło. Rzadko więc widziałem radzieckie gwiazdy.
Hipisowska moda charakteryzowała się kolorowymi strojami. Najmodniejsze spodnie w tamtych czasach charakteryzowały się rozszerzanymi nogawkami - tzw. "dzwony".

- Mama była krawcową i szyła mi wszystko, o co poprosiłem - zakonnik wraca do wspomnień. - Także spodnie w kwiatki, ale w nich nie mogłem chodzić do szkoły, bo spodnie musiały być przepisowo granatowe. No to nosiłem granatowe, ale "dzwony".

Kiedyś matematyczka o wdzięcznym przezwisku "Szczurek" powiedziała mu: Bereza, nie mogę patrzeć na to, co piszesz na tablicy, bo całą moją uwagę przyciągają twoje spodnie...

Bezmięsny jadłospis

Opowiada, że - jak większość Polaków - był przeciwnikiem Dyktatury Proletariatu, choć pochodził z rodziny robotniczej. Ruch hipisowski opierał się na pacyfizmie, to była ich wolność. Natomiast dzięki wychowaniu w rodzinie katolickiej, nie miał problemów z przestrzeganiem postów.

- Mama opowiadała, że przed wojną, nim rozpoczął się Wielki Post, szorowało się garnki, by nie został w nich ślad tłuszczu - opowiada ojciec Jan. - Idee pacyfistyczne skłoniły mnie do próbowania z dietą bezmięsną. A studia filozoficzne na Akademii Teologii Katolickiej przekonały do praktyk postnych. Chrześcijaństwo, islam, buddyzm bardzo podkreślają rolę diety w jadłospisie. Kiedy wydawnictwo "Znak" zaproponowało mi udział w pisaniu książki "Posty i tosty", zgodziłem się, gdyż miałem w tym zakresie pewne doświadczenie i wiedzę.

Dietę wegetariańską musiał przerwać, kiedy z wirusowym zapaleniem wątroby trafił do szpitala. - Tam mnie skrzyczeli, że nie jadam mięsa a do odbudowy wątroby potrzebne jest białko. Zacząłem jeść mięso, choć i tak w ograniczonej ilości. Później jednak dowiedziałem się, od młodszych lekarzy, ze w naszym klimacie powinno się jadać trochę mięsa, ale jeśli ktoś ma chorą wątrobę to nie jest to wskazane a białko roślinne jest bardziej przyswajalne. Produkty sojowe mają go więcej niż mięso. Wciąż u nas pokutuje XIX wieczna teoria białkowa

Skandale seksualne

- W regule świętego Benedykta znajduje się zapis, żeby nie spożywać mięsa chyba, że mnich jest chory. Do dziś w polskich zakonach mięsa nie jedzą kameduli i karmelitanki bose - mówi ojciec Jan Bereza. - Ojcowie Pustyni, pierwsi mnisi chrześcijańscy zalecali, aby nie jadać mięsa. Jeden z nich mówił wprost, że kto się najadł do syta i rozmawiał z chłopcem, to już w myśli popełnił z nim grzech nieczysty.
Stąd refleksja: gdyby duchowni częściej pościli, jedli mniej mięsa, które - zdaniem wielu - pobudza energię seksualną, to może byłoby mniej skandali seksualnych w Kościele?

Może warto tu dodać, ze w islamie i innych tradycjach post dotyczy także powstrzymania się od współżycia seksualnego.

- Trzeba zrozumieć jedność psychofizyczną człowieka - tłumaczy ojciec Jan. - To, co jemy, wpływa na nasze ciało i ducha, także na nasze emocje. Bardziej ociężale myśli się i działa z pełnym żołądkiem, a zupełnie inaczej w czasie diety jarskiej. Jednak, jeśli nasza dieta nie jest motywowana religijnie, to zwykle mamy większe trudności, żeby się w niej wytrwać.

W książce "Posty i tosty" pisze również, że w historii klasztorne kuchnie były dla mnichów miejscem zdobywania informacji o świecie a dla gości miejscem informacji o życiu w klasztorze. A mnisi darzyli klasztornego kucharza wielkim zaufaniem.

Jazz i rock'n'roll

Z ruchem hipisowskim sympatyzuje do dziś. Kiedy przed laty hipisi z księdzem Andrzejem Szpakiem byli w klasztorze franciszkanów, przyjechał do nich i opowiadał o medytacji.

Był pierwszym fotografem zespołu "Maanam". Jego zdjęcia można znaleźć w albumach Kory. O swoich fotografiach usłyszał: - Robisz dobre zdjęcia, bo czujesz tę muzykę. Niedawno ukazała się książka Kamila Sipowicza (obecnego partnera Kory) zatytułowana Hipisi PRL. Znajduje się tam kilka zdjęć wykonanych przez ojca Jana.

Wcześniej słuchał muzyki zespołu "Osjan". Przyjaźni się z Johnem Porterem, który praktykował buddyzm-ZEN w tradycji koreańskiej.

Nim w latach 70. nastała era rocka, namiętnie słuchał jazzu. - W szkole zaprzyjaźniłem się z Tomkiem Stańko, później z Januszem Muniakiem. Chodziłem na koncerty Jazz Jambore. Jazz był muzyką raczej dorosłych. Ponadto komuniści go nie rozumieli, był dla nich za trudny. Bardziej zależało im na skanalizowaniu emocji młodzieży. A młodzież, już w latach 70., słuchała rocka.

- Buddyzm i medytacje zostawiły ślad w muzyce wielu twórców - opowiada ojciec Bereza. - To prawie temat na książkę. - W klasztorze buddyjskim zamknął się na siedem lat i praktykował ZEN Leonard Cohen. Płyta Van Morrisona "Oświecenie" nawiązuje również do ZEN, hinduizm słychać u Beatlesów. Cały "Osjan" (poza Markiem Jackowskim) praktykował buddyzm i-ZEN.

Na (przemytniczym) szlaku świętych miejsc

Polskich hipisów ciągnęła ezoteryka i nurty religijne Indii i Dalekiego Wschodu. Żeby dotrzeć do świętych miejsc w Polskiej rzeczywistości, należało wcześniej zarobić pieniądze. Wyprawa do Indii kosztowała w tym czasie tyle, co roczne dochody. W Polsce kupowało się gumę do żucia na handel w Związku Radzieckim. Ruska wódka szła w Afganistanie, a dalej to już albo kupowało się bakalie, albo sari. Najważniejsze, żeby w drodze powrotnej kupić za niewiele dolarów afgańskie kożuchy, które znakomicie sprzedawały się w Polsce. Na każdej granicy było podwójne przebicie, a pieniędzy wystarczało nie tylko na podróż, ale i zostawało na życie w kraju. Tak szlak przemytniczy krzyżował się ze szlakiem pielgrzymim do świętych miejsc.

- Pewnie, że musieliśmy również radzić sobie w ten sposób - uśmiecha się ojciec Jan. - Trzy miesiące po mojej włóczędze po Afganistanie weszła tam Armia Radziecka. Ale to nie moja wina! - zastrzega.

"Dziś wiem, że czasami trzeba chodzić nieznanymi ścieżkami, aby powrócić do Boga, który jest człowiekiem. Dziś wiem, że aby powrócić trzeba stać się innym, bardziej prawdziwym" - napisał o. Jan.

W książce "Posty i tosty" pisze, że "wiele europejskich stolic zmienia swój normalny rytm życia w dniu, w którym rozpoczyna się muzułmański post ramadan. Miasta zmieniają się nie dlatego, że jest tam tak wielu wyznawców islamu, ale dlatego, że dostrzega się ich brak". Wolą praktykować post w swoim kraju chociażby dlatego, że europejskie restauracje zamykane są w chwili, kiedy oni mogą przerwać ścisły post.

Liczy się tylko miłość

Kiedy ojciec Bereza założył swoje konto na Facebooku, odnaleźli go koledzy z młodości. - Do klasztoru przyjeżdżają przyjaciele z tamtych lat, szanowani muzycy, biznesmeni - opowiada ojciec Jan. - Razem zaczynaliśmy praktykować medytację. A kiedy biorę udział w spotkaniach międzyreligijnych, to również spotykam ludzi, którzy mają odmienne poglądy na wiele spraw, ale są to przyjaciele sprzed lat i łatwiej się z nimi rozmawia.

"Dziś wiem, że trzeba niekiedy upaść, aby powrócić. Dziś wiem, że liczy się tylko Miłość" - napisał ojciec Jan.
[email protected]

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na pomorska.pl Gazeta Pomorska