Romańskie kościoły w Wielkopolsce i na Kujawach miały świadczyć o potędze nowej wiary chrystusowej i budowanej na niej państwowości i tożsamości Polski piastowskiej. Na zdjęciu pamiętająca pierwszą połowę XII stulecia kolegiata w Kruszwicy

Mogilno. W podziemiach dawnego klasztoru Benedyktynów na półwyspie Jeziora Mogileńskiego zachowały się relikty pierwszej romańskiej świątyni wzniesionej prawdopodobnie w drugiej połowie XI wieku w miejscu grodu funkcjonującego w XVIII i IX stuleciu

Mogileński klasztor ufundowany był najprawdopodobniej przez Bolesława II Szczodrego (Śmiałego). Pierwsi mnisi mieli zostać sprowadzeni z opactwa Brauweiler koło Kolonii. W tamtych czasach świeża była jeszcze pamięć po tzw. reakcji pogańskiej w latach 1034- 37 i niszczycielskim najeździe Brzetysława czeskiego w roku 1038. Mogileński monastyr był zatem jednym z filarów nie tylko odbudowującego się chrześcijaństwa, ale też państwa polskiego

Kruszwica. W legendarnej pierwszej stolicy Polski piastowskiej znajduje się nie tylko Mysia Wieża (pozostałość gotyckiego zamku z czasów Kazimierza Wielkiego), ale też, a może przede wszystkim znacznie starszy zabytek – romańska kolegiata pw. św. apostołów Piotra i Pawła oraz Narodzenia NMP