Strzelno. Najstarsze zabytki tego położonego na pograniczu Kujaw i Wielkopolski niewielkiego miasta znajdują się na świątynnym wzgórzu. To rotunda św. Prokopa (na zdjęciu od lewej), dawny klasztor Norbertanek (pośrodku) i bazylika Świętej Trójcy (pierwsza od prawej)

Już w 1133 r. miał ponoć powstać kościół pw. Świętego Krzyża (dziś św. Prokopa) w Strzelnie. Ponoć, bowiem informację podaną przez Długosza kwestionuje większość naukowców. Jeśli rację miał kronikarz, fundatorem świątyni był Piotr Włostowic, komes Bolesława Krzywoustego. Jeśli przyjąć stronę naukową, jej fundatorem był Piotr Wszeborowic, a w wtedy datę należałoby przesunąć na koniec XII w. Rotunda jest największą polską budowlą romańską na planie koła

W nawie rotundy w Strzelnie mogły znajdować się relikwie Świętego Krzyża, stąd pierwotne wezwanie świątyni. Na zdjęciu podwójne okno (biforium) w loży, z której wysoko urodzeni mogli uczestniczyć we mszy św.

Bazylika Świętej Trójcy w Strzelnie widziana od zaplecza. Wiadomo, że jej budowę, a także klasztoru Norbertanek rozpoczęto w 1175 r. Zakończoną w 1210 r. inwestycję konsekrował 6 lat później biskup kujawski Barton. Świątynię zbudowano częściowo z kamienia, częściowo zaś z cegły. Jest to trójnawowa bazylika z nawą poprzeczną, posiadająca dwie apsydy i dwie prostokątne przybudówki przy prezbiterium. Na przełomie XV i XVI w. kościół został przebudowany w stylu gotyckim, natomiast w poł. XVII w. nadano mu charakter barokowy