Lampa generała Hallera

Ziemia chełmińska to przede wszystkim ruiny zamków i zachowane do dziś w dobrym stanie gotyckie kościoły, wznoszone - tak jak warownie - przez Krzyżaków. Monotonia pól przerywana jest ku naszej uciesze głębokimi i jakże malowniczymi jarami potoków i misami jezior.

Ale czy wiedzieliście, że Gorzuchowo i Sarnowo związane są z życiem twórcy i dowódcy słynnej "Błękitnej Armii"?

Na szlaku "Piętaszki"

Tym razem reporter "Pomorskiej" uczestniczył w wycieczce autokarowej przygotowanej przez Wojciecha Jagłę - prezesa Klubu Turystów Pieszych "Piętaszki", działającego przy Oddziale Miejskim PTTK w Bydgoszczy.

Kościół w Sarnowie

Serce tej podgrudziądzkiej wsi wskazuje gotycki kościół parafialny pw. św. Marcina Biskupa z Tours. To typowa świątynia o rodowodzie krzyżackim, wzmiankowana po raz pierwszy w 1340 r.

Jednak historia parafii (pierwotnie pw. św. Marii Magdaleny) sięga przełomu XIII i XIV wieku.

Sarnowo (pierwotnie Szarno) znalazło się na kartach historii dzięki zapiskom w przywileju łowickim z 1222 r., w którym książę Henryk Mazowiecki darował je biskupowi misyjnemu Prus - Chrystianowi. Pod panowaniem krzyżackim wieś nosiła nazwę Rutenburg i podlegała komturstwu starogrodzkiemu (chełmińskiemu). W wieku XVI wieś podlegała biskupom chełmińskim, a dzierżawił ją Mikołaj Głuchowski.

W 1647 r. przy kościele istniała szkoła parafialna. Podczas wojen szwedzkich (XVII w.) ówczesny proboszcz zakopał kościelne precjoza (złote i srebrne naczynia liturgiczne i dary wotywne parafian), by uchronić je przed rabunkiem. Niestety, w 1658 r. wybuchła zaraza i duchowny zabrał swą tajemnicę do grobu. Świątynia została uszkodzona przez Szwedów w 1667 r. Odbudowy doczekała się dopiero przed 1881 r. Wtedy też od strony północnej dobudowano neogotycką kaplicę (obecnie pw. św. o. Pio), zaś od południa - kaplicę grobową Działowskich.
Kontakt

Kościół w Sarnowie, tel. 056 686-55-05.

Już w 1929 r. kościół i jego barokowe wyposażenie zostały wpisane na listę zabytków II RP.

Niestety, w 1938 r. pożar strawił wyposażenie, toteż współcześnie wnętrza są skromne. Jest jednak rzecz, która ściąga do sarnowskiego kościoła rzesze turystów - to zawieszona w prezbiterium wieczna lampa wotywna, ufundowana przez gen. Józefa Hallera.

- Srebrna lampa ozdobiona jest polskimi orłami - wyjaśnia ks. proboszcz Zbigniew Gański. - Generał wspomógł również fundusz budowy marmurowych ołtarzy bocznych, a także ufundował grotę - kaplicę Matki Bożej na Górze świętego Jana.

Dodajmy, że góra znajduje się pośród pól ok. 2 km od Sarnowa.
Generał mieszkał w latach międzywojennych w pobliskim Gorzuchowie, na terenie parafii.

2 września 1939 r. samoloty Luftwaffe zbombardowały stojący na stacji w Gorzuchowie pociąg ewakuacyjny z Grudziądza do Torunia. Zginęło 39 osób. Ich szczątki spoczywają na cmentarzu parafialnym w Sarnowie.

Okupacji nie przeżyli także proboszcz i wikariusz parafii: ks. Antoni Marcinkowski i ks. Józef Ryngwelski. Zamordowano ich 1 listopada 1939 r. w Klamrach i tam pochowano. Tablice pamiątkowe obu księży wmurowane są w wewnętrzną ścianę kościoła sarnowskiego.

Tablica poświęcona pamięci generała Hallera znajduje się w kościelnej kruchcie.
Grodzisko nad urwiskami Opodal kościoła - na samotnym wzgórzu wznoszącym się urwiskami nad przepastną doliną strugi Młynówki - znajduje się XIV-wieczne grodzisko.

Od krawędzi wysoczyzny (od strony wsi) oddzielone jest naturalnym jarem bądź sztucznie wykopaną suchą fosą. Czas zatarł szczegóły terenowe.

Za tydzień
Zaproszę do pobliskiego Robakowa, do Wałdowa Szlacheckiego i podgrudziądzkich lasów.