Lekarz z Centrum Onkologii w Bydgoszczy: - Wcześnie wykryta zmiana nowotworowa to szansa na całkowite wyleczenie

Zobacz wideo: Przebudowa zajezdni tramwajowej przy ul. Toruńskiej w Bydgoszczy.

W Polsce to rak płuca zabija najwięcej Polaków. Na świecie też. Jak jest w województwie kujawsko-pomorskim?
Niestety, w naszym regionie jest dokładnie tak samo. Rak płuc to najczęstsza przyczyna zgonów z przyczyn nowotworowych wśród mężczyzn i kobiet. Pod względem zachorowalności u mężczyzn wyprzedził go rak prostaty, u kobiet numerem jeden jest rak piersi, rak płuc zajmuje miejsce drugie. Ten trend utrzymuje się od kilku lat. Statystyki są smutne, a jeszcze 10 lat temu rak płuca u kobiet był na 8-10 miejscu pod względem zachorowalności.

Centrum Onkologii w Bydgoszczy realizuje program profilaktyczny w kierunku wykrywania wczesnego stadium raka płuc (niskodawkowa tomografia komputerowa klatki piersiowej - przyp. red.). Kto może z niego skorzystać?
Do programu mogą zgłosić się pacjenci w wieku 55-74 lat z konsumpcją tytoniu większą lub równą 20. paczkolat (przez 20 lat paliły dziennie paczkę papierosów lub więcej - przyp. red.) i okresem absencji tytoniowej nie dłuższym niż 15 lat. Mogą to być też pacjenci młodsi od 50. roku życia z tymi samymi kryteriami, u których dodatkowo stwierdza się czynniki ryzyka, np. ekspozycję zawodową na: krzemionkę, beryl, nikiel, chrom, kadm, azbest, związki arsenu, spaliny silników diesla, dym ze spalania węgla kamiennego, sadzę czy ekspozycję na radon. Od 50. roku życia możemy przyjąć do tego programu też osoby, które mają inne choroby płuc, np. POChP lub w rodzinie były nowotwory płuc u krewnych I stopnia.

Odłożenie w czasie decyzji o badaniu nie załatwia sprawy, bo "później" oznacza często nie wiadomo, kiedy lub wręcz nigdy. A choroba nie poczeka - mówi dr nauk med. Tomasz Mierzwa, koordynator Zakładu Profilaktyki i Promocji Zdrowia Centrum Onkologii w Bydgoszczy.

Jakie jeszcze badania z zakresu profilaktyki onkologicznej można wykonać w Centrum Onkologii w Bydgoszczy? Czy trzeba mieć na nie skierowanie od lekarza rodzinnego?
Skierowanie nie jest wymagane, ale trzeba pamiętać, że programy profilaktyczne adresowane są do osób bezobjawowych. W przypadku kobiet realizujemy program w kierunku raka szyjki macicy. Kobiety w wieku 25-59 lat raz na 36 miesięcy mogą skorzystać z bezpłatnej cytologii. Mamy też program dotyczący raka piersi. Darmową mammografię wykonają u nas panie w wieku 50-69 lat raz na 24 miesiące. Częściej - raz na rok - wykonują to badanie jedynie pacjentki z mutacją genu BRCA1 lub gdy na raka piersi chorowała matka pacjentki, siostra lub córka.

Co z profilaktyką jelita grubego?
Po przerwie, od 1 grudnia wznawiamy badania profilaktyczne dotyczące tego nowotworu. Przez ponad 20 lat te badania realizowane były głównie poprzez listowne zaproszenia. Obecnie, kiedy program realizowany będzie poprzez umowę z NFZ , a nie z Ministerstwem Zdrowia, zaproszeń nie będzie. Na bezpłatną kolonoskopię raz na 10 lat będą mogli się zgłosić pacjenci w wieku od 50 do 65 lat oraz osoby od 40. roku życia - jeżeli w rodzinie krewni I stopnia chorowali na raka jelita grubego.

Wróćmy jeszcze do raka piersi u kobiet. Jak pod tym względem wypada województwo kujawsko-pomorskie?
Niestety, bardzo źle i to zarówno pod względem zachorowalności, jak i umieralności. Najwięcej zachorowań notujemy u kobiet w przedziale wiekowym 50-69 lat, stąd właśnie program profilaktyczny adresowany jest właśnie do tej grupy wiekowej. Oczywiście, chorują też kobiety poniżej 40. roku życia oraz starsze powyżej 69 lat, ale znacznie rzadziej.

Zaproszenia na mammografię i badania cytologiczne, które od lat Centrum Onkologii w Bydgoszczy wysyła mieszkankom regionu, często ratują życie. Czy kobiety chętnie na nie odpowiadają?
Nie tylko wysyłamy zaproszenia, ale też telefonujemy do pacjentek, by rekrutować je do badań. Przekonujemy je również podczas wizyt lekarskich oraz za pomocą mediów. Niestety, z badań korzysta zaledwie 40-45 proc. kobiet z naszego województwa. To wciąż za mało.

Wiele pań boi się diagnozy. Myśli „rak to wyrok”. Co powiedziałby Pan kobietom, które właśnie z tego powodu nie korzystają z badań profilaktycznych i mówią sobie „zrobię to później”?
Odłożenie w czasie decyzji o badaniu nie załatwia sprawy, bo "później" oznacza często nie wiadomo, kiedy lub wręcz nigdy. A choroba nie poczeka. Poza tym nie mówmy o "wyroku", w onkologii stawiamy rozpoznanie i pacjentów ze schorzeń onkologicznych często leczymy. Im wcześniej wykryta zmiana, tym większa szansa na całkowite wyleczenie. Podam przykład, aż 60-65 proc. pacjentek, które wykonały mammografię i muszą być operowane, przechodzi operacje oszczędzające, czyli z zachowaniem piersi. Na 1000 przebadanych w programie profilaktycznym pacjentek zaledwie 50 wezwanych jest do dalszej diagnostyki, a zmiana złośliwa wykryta jest tylko u 5 osób. Chcę z całą mocą podkreślić - większość osób zatem dowiaduje się, że jest zdrowa.

Po przerwie, od 1 grudnia wznawiamy badania profilaktyczne dotyczące raka jelita grubego - mówi dr nauk med. Tomasz Mierzwa.

Pandemia też zrobiła wiele złego. Sporo osób, w obawie przed zakażeniem koronawirusem, przestało się zgłaszać na badania profilaktyczne. Teraz słyszymy, że zbieramy tego żniwo, mamy wysyp nowotworów i to w zaawansowanym stadium...
W pełnym lockdownie rzeczywiście badania zostały wstrzymane, po 6-8 tygodniach ponownie były realizowane, potem było już lepiej i stacjonarnie wykonaliśmy tę samą liczbę badań, co poprzednio, ale mammobus ruszył na trasy regionu dopiero po około roku.

A jak jest z rakiem prostaty u mężczyzn?
Najczęstszym badaniem wykonywanym w kierunku raka prostaty jest PSA. To badanie poziomu markera w kierunku raka prostaty we krwi. Nie ma dziś żelaznych dowodów, że regularny skrining, czyli badania przesiewowe obniżyłyby umieralność. Mężczyźni powyżej 50 lat powinni raz na rok wykonać badanie PSA i to przy różnych okazjach, np. podczas wizyty u urologa czy u lekarza rodzinnego.

W profilaktyce kluczowa jest edukacja i to od najmłodszych lat. Kiedyś wspominał Pan, że od kilku lat wspólnie z Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy realizowany jest program „Szkoła w profilaktyce onkologicznej”. Istnieje nadal?
Tak, po przerwie pandemicznej program jest realizowany. Niedawno odbyło się spotkanie z kilkoma klasami jednej ze szkół w Fordonie, niebawem będzie też kolejne ze szkołą z Bielic oraz w Toruniu. We współpracy z MWiK w Bydgoszczy, które realizują własny program edukacyjny udało się nawet zredagować podręcznik "Woda a zdrowie. Profilaktyka nowotworów". Za pośrednictwem Kuratorium Oświaty trafi do szkół. Uzyskają one do niego elektroniczny dostęp. Liczę, że ta wiedza w przyszłości zaprocentuje i młodzi ludzie tak dziś wyedukowani w przyszłości kształtować będą właściwe zachowania prozdrowotne.