Mordercy w togach naginali prawo. Orzekali, jak chciały władze III Rzeszy

11 września 1939 r., świeżo powołany przez okupanta niemieckiego sąd specjalny, wydał trzy wyroki śmierci. Egzekucja skazanych odbyła się tego samego dnia.

Wśród ofiar Sondergerichtu z 11 września był Jan Owczarzak, drogerzysta z ul. Grunwaldzkiej 44. Pod tym samym numerem mieszkał Niemiec Otton Finger, który zginął w niedzielę, 3 września. - Owczarzak miał się tego dnia znajdować na ulicy. Ktoś doniósł na niego. Jak wykazał sąd, drogerzysta nie brał udziału w zamordowaniu Fingera, ale "zwiększał siłę motłochu". I to wystarczyło, by zasadzić najwyższy wymiar kary - mówił Georg Falk, sędzia Wyższego Sądu Krajowego we Frankfurcie nad Menem oraz Trybunału Konstytucyjnego Kraju Związkowego Hesji.

To on w sali sesyjnej bydgoskiego ratusza wygłosił wykład pt. "Orzecznictwo sądu specjalnego w Bydgoszczy w latach 1939-1945". W półtoragodzinnym wystąpieniu omówił genezę powstania sądów specjalnych na polskich ziemiach wcielonych do Rzeszy (w naszym regionie Sonder-gerichty powołano także w Toruniu, Grudziądzu i w Chojnicach), podawał przykłady osób skazanych na śmierć (takie wyroki nigdy nie powinny zapaść), a także przypadki zasądzania kar pozbawienia wolności choćby tylko za napisanie listu w języku polskim.

- Wacław Mackiewicz z Dobrzynia został skazany na rok więzienia tylko za to, że w liście do żony pisał, iż "pozamykali wszystkich księży, a Żydów rozstrzelali" -mówił sędzia Falk.
Dowodem na bezwzględność bydgoskiego Sondergerichtu było zestawienie postępowań i orzeczeń z "dorobkiem" sądu we Frankfurcie. Ten ostatni, w ciągu 12 lat lat oskarżył 2338 osób, a przed działającym w mieście nad Brdą przez 5 lat stanęło... 1782 oskarżonych. Wyroków śmierci sąd w Bydgoszczy wydał ponad 300, w tym 100 za udział w wydarzeniach z 3 i 4 września.

Georg Falk przyznał, że sędziowie niemieccy współuczestniczyli w "walce na wyniszczenie Polaków". - Dlatego bydgo-szczanin, widziany na ulicy 3 września i następnego dnia, mógł być skazany na karę śmierci. Dla sądu specjalnego był częścią "bandy".

Przypomniał też, że w uzasadnieniu rasistowskiego prawa karnego posługiwano się twierdzeniem, iż "polski naród jako całość okazał się niebezpieczny dla naszego społeczeństwa".

Przez ponad 5 lat działalności sądu specjalnego w Bydgoszczy orzekało 21 sędziów, wśród których był sędzia-morderca Richard Michalowski. Po wojnie kontynuował karierę w RFN, a żaden z jego kolegów nie stanął przed sądem. - Dopiero sędziowie kolejnej generacji odważyli się nazwać swoich kolegów po fachu mordercami w togach. To właśnie oni stoją za tym, co zrobił bydgoski Sondergericht. Nam pozostała złość i wstyd - kończył wykład sędzia Falk.

Wizytę zorganizowało Niemiecko-Polskie Stowarzyszenie Prawników Wałbrzych-Marburg we współpracy z Towarzystwem Miłośników Miasta Bydgoszczy.