Muzealnicy z Grudziądza liczą na odzyskanie eksponatów utraconych w czasie II wojny światowej

Grudziądzkie muzeum ma 140 lat. Ale niemal wszystkie prezentowane w nim eksponaty zostały pozyskane po II wojnie światowej. Większość tych wcześniejszych zaginęła.

Jak szacują muzealnicy, podczas II wojny światowej grudziądzka placówka straciła około 83 proc. swoich zbiorów. To 4,5-4,8 tysiąca eksponatów, nie wliczając strat w zbiorach numizmatycznych.

- Są to ogromne straty - nie ma wątpliwości Dawid Schoenwald, kierownik działu historii muzeum, z którego inicjatywy powstał projekt mający określić wojenne straty grudziądzkiej placówki.

- To projekt, który kiełkował w moim umyśle już od wielu, wielu lat - mówi Dawid Schoenwald. I wspomina, że kiedy rozpoczynał pracę w muzeum, znalazł na strychu oraz w dziale archeologii szklane klisze fotografii przedstawiających sale wystawowe muzeum w dawnych siedzibach tej placówki: w ratuszu oraz w gmachu obecnej Biblioteki Miejskiej.

- W czasie pandemii dokonałem selekcji tych wszystkich zdjęć. Udało się je zdigitalizować i moim oczom ukazało się mnóstwo eksponatów, których już nie ma. Zostały po nich tylko te zdjęcia - mówi Dawid Schoenwald.

Widoczne na tych fotografiach przedmioty zaginęły w czasie II wojny światowej.

Wcześniej znane były jedynie wojenne straty działu archeologii, które opracowała Małgorzata Kurzyńska i na ten temat przygotowała publikację. Natomiast straty innych działów muzealnych: numizmatyki, historii, etnografii i sztuki opracowano teraz.

195 z utraconych eksponatów opisano i informacje o nich zamieszczono w książce.

- Eksponaty te zostaną wkrótce wpisane do ogólnopolskiej bazy strat wojennych, na podstawie której można rewindykować te eksponaty po ich odnalezieniu np. na aukcjach w Niemczech bądź też w innych instytucjach muzealnych w Polsce. Taki jest główny cel projektu - mówi Dawid Schoenwald.

O tym, co się stało z przedwojennymi zbiorami grudziądzkiego muzeum wiadomo niewiele. Tyle, że jesienią 1944 r. zostały one przez żołnierzy niemieckich przewiezione do Cytadeli, a te najcenniejsze następnie wywiezione najprawdopodobniej do Gdańska, gdzie ślad po nich zaginął.

- Jest wiele opcji, gdzie mogły trafić. Mogą być w Rosji, mogły zostać zniszczone, a być może znajdują się w rękach prywatnych... - mówi Schoenwald.

• Zwieńczeniem projektu, który trwał dwa lata są:

• wydanie publikacji prezentującej utracone eksponaty,

• otwarta w piątek wystawa zdjęć, na których możemy je zobaczyć,

• oraz konferencja naukowa, którą zorganizowano w muzeum.

Szefem projektu był Dawid Schoenwald, ale w jego realizację zaangażowani byli pracownicy wszystkich działów muzeum w Grudziądzu, za co podczas otwarcia wystawy i konferencji dziękowała im Wioletta Pacuszka, dyrektor placówki.

Elektroniczną wersję książki prezentującej utracone eksponaty można ściągnąć ze strony internetowej muzeum. Także w wersji angielskojęzycznej. Obie dostępne są TUTAJ

Na realizację tego projektu muzeum pozyskało dotację Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Resztę pieniędzy wyłożyło miasto Grudziądz.