Osiek nad Notecią - muzeum pod strzechą

To Muzeum Kultury w Osieku nad Notecią - oddział Muzeum Okręgowego w Pile im. Stanisława Staszica. Dojdziemy tam - nieważne, czy od dworca kolejowego, czy od wschodnich rogatek tej dużej wsi - ulicą Dworcową.

Kultura Krajny i Puszczy Noteckiej
Na 13 hektarach (teren jest ogrodzony) prezentowana jest drewniana architektura północnej Wielkopolski - głównie Krajny i Puszczy Noteckiej, a zatem ziem położonych po obu brzegach Noteci. Chałupy, budynki gospodarcze, stodoły, wiatraki, jest nawet kościół, pochodzą z minionych epok - od XVIII wieku po lata 30. XX stulecia. Wystroje wnętrz są generalnie młodsze - od końca XIX po połowę XX wieku.

Wszystko to przedstawia kulturę materialną ludności wiejskiej tej części kraju. Ale i ducha - mimo przeniesienia obiektów w nowe miejsce - można w starych ścianach i gdzieś pod strzechą wrażliwym sercem wyczuć.
Pierwszym obiektem, zmontowanym w latach 1976-77, była chata podcieniowa z Krajny z budynkiem gospodarczym.
W roku 1979 rezerwat w Osieku został podporządkowany Muzeum Okręgowemu w Pile (woj. pilskie utworzono w roku 1975).

Prastare cmentarzysko
W zamierzchłą też przeszłość wejrzeć można, gdy przekroczy się próg pawilonu w północnej części skansenu.
Pawilon (właściwie rotunda) kryje cmentarzysko z V w. p.n.e. określane jako pochówki kultury pomorskiej i późniejsze - do pierwszych wieków naszej ery, gdy chowano tu zmarłych przedstawicieli kultury wielbarskiej i przeworskiej. Cmentarzysko znajdowało się na niewielkim wzgórku morenowym. W pawilonie zobaczymy przedmioty związane z pochówkami z pradziejów, w tym tzw. urny twarzowe.
Kultur, których pozostałości możemy oglądać w Osieku, nie można utożsamiać z prasłowiańskimi - jak błędnie podają niektóre przewodniki książkowe. Słowianie pojawili się na tych terenach nie wcześniej niż w V w. n.e.

Cmentarzysko odkryto przypadkiem. W roku 1972 rozpoczęto trwające cztery lata systematyczne badania archeologiczne pod nadzorem Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy (do roku 1975 woj. bydgoskie obejmowało powiat wyrzyski).

Odkryto wtedy 581 grobów ciałopalnych i trzy paleniska kremacyjne. Pracmentarz stał się zalążkiem rezerwatu archeologicznego, który wkrótce został rozbudowany o ekspozycje etnograficzną.

Kontakt, bilety
Od początku maja do końca października skansen czynny jest od wtorku do niedzieli w godz. 10.00 - 18.00. W poniedziałki i dni poświąteczne - nieczynny. W pozostałych miesiącach zwiedzanie możliwe jest od wtorku do piątku w godz. 10.00 - 15.00, zaś w weekendy i święta po uprzednim zgłoszeniu: Muzeum Kultury Ludowej w Osieku, ul. Dworcowa, tel. 067 286 60 90.
Bilet normalny kosztuje 6 zł, ulgowy 4 zł, opieka przewodnika - 20 zł. W soboty skansen można zwiedzać za darmo. Robienie zdjęć - 5 zł, filmowanie - 8.

Na terenie skansenu można wypić kawę lub herbatę, zjeść ciepły posiłek lub zwykłą, wiejską pajdę chleba posmarowaną smalcem (ta przyjemność kosztuje tylko złotówkę).

Piękna okolica
Jak wiadomo, Osiek leży nad Notecią, a właściwie w jej pobliżu, jako że dolina tej rzeki jest szeroka na kilka kilometrów. Nic dziwnego, bo Noteć płynie potężną Pradoliną Toruńsko - Eberswaldzką.
Bliżej za to do rzeczki Łobżonki, która przepływa kilkaset metrów na wschód od skansenu. W upalny dzień można w jej chłodnym nurcie zanurzyć choćby nogi. Łobżonka jest szlakiem kajakowym.
Osiecki skansen znajduje się u podnóża Dębowej Góry - najwyższego wniesienia w tej części kraju (193 m.n.p.).

Dojazd
Bardzo dobry dojazd zapewniają pociągi kursujące na trasie Bydgoszcz - Piła. W Osieku zatrzymują się także składy pospieszne. W pobliżu Osieka przebiega droga krajowa nr 10, która łączy Piłę z Bydgoszczą, Toruniem i dalej z Lipnem. Od "dziesiątki" prosto do Osieka odchodzi droga wojewódzka nr 194. Od południa dojedziemy do niej drogą lokalną z Kcyni przez Chwaliszewo i Smogulec.