Przychodzi baba (po poradę) do filozofa

Rozmowa z dr. hab. Dariuszem Łukasiewiczem

Rekrutacja

Na studia II stopnia na kierunek filozofia przyjmowani będą absolwenci studiów I stopnia tego kierunku (na podst. ocen na dyplomie i średniej ocen z toku studiów), a także absolwenci studiów I stopnia kierunków innych niż filozofia (na podstawie wyniku egzaminu). Rejestracja internetowa potrwa do 2 września.

prof. nadzwyczajnym UKW, kierownikiem Zakładu Logiki i Epistemologii

- Pewno spotkał się Pan z opinią, że filozofia to takie mądrowanie się bez sensu. Co Pan na to?

- Filozofia to ustawiczny dialog pomiędzy myślicielami tymi z przeszłości i tymi obecnie żyjącymi, kwestionowanie ich teorii, udowadnianie, gdzie się mylą. W każdej epoce historycznej filozofia miała też swoich przeciwników. Zarzucano filozofom, niesłusznie, przysłowiowe bujanie w obłokach, albo pyszałkowatość, albo też bezużyteczność. Ale paradoksalnie wróg filozofii też jest filozofem.

- Na forum znalazłam wątek: "Praca po filozofii" i cytat: "filozofia niezwykle interesująca, ale jak się nie ma bogatych rodziców to cię nie wyżywi". My w Bydgoszczy mamy już studia licencjackie, od przyszłego roku magisterskie. Ma

- Nie ma co liczyć, że bogaci rodzice zostawią spadek, a absolwent filozofii będzie do końca życia charytatywnie oddawał się filozoficznym dysputom. Ale też nie musi. Po filozofii część studentów zostaje na uczelni, rozwija się naukowo. Pozostali odnajdują się na przykład w polityce...

- Jak Janusz Palikot. To jeden z głośniejszych ostatnio absolwentów filozofii.

- Już wolałbym pomówić o innym - Januszu Korwin-Mikke. Też skończył filozofię.

- I jest to przykład dobrego filozofa w polityce?

- Można się zgadzać z jego poglądami, bądź nie, ale Korwin-Mikke, tak jak filozof ma przekonania, w które wierzy i których nie zmienia dla poklasku. Władza dla samej władzy nie jest jego celem.

- Ale społeczeństwo rzadko tak postrzega polityków.

- Teoretycznie jednak te dwie dziedziny mają ze sobą dużo wspólnego. Filozofia zakłada, że trzeba działać tak, by osiągnąć jak najwięcej dla społeczeństwa. I tego właśnie oczekiwalibyśmy od polityków.

- Tyle że nie oczekujemy. Bo czy tacy politycy w ogóle istnieli kiedyś?

- Oczywiście. I dochodzili do władzy. Cesarz rzymski Marek Aureliusz, stoik, skromnie żył i służył swojemu narodowi. Tomáš Masaryk, pierwszy prezydent i współtwórca niepodległej Czechosłowacji. Mahatma Gandhi, którego program zakładał wprowadzenie nowego porządku bez przemocy. Jan Paweł II to też polityk, którego założenia były oparte na filozoficznych podwalinach.

- Czyli filozofia to kuźnia dla wspaniałych polityków.

- Nie tylko. Filozofowie to często ekonomiści. Zaczynając od Adama Smith' a, twórcy ekonomii, po George' a Sorosa, miliardera. Filozofia uczy kreatywnego myślenia, podważania tego, co już jest i znajdowania nowych odpowiedzi. Stąd wielu absolwentów tego kierunku wpada na świetne pomysły na własne biznesy i odnoszą sukces.

- Ostatnio nawet pojawiły się poradnie filozoficzne. Nie przywykliśmy jeszcze do psychoterapii, a tu już pojawiają się gabinety filozofii terapeutycznej.

- Nie słyszałem jeszcze wprawdzie, aby był taki w Bydgoszczy, ale rzeczywiście są pierwsze w Polsce. Rola religii maleje, a potrzeby duchowe nie giną. Rozmowa z filozofem może być dla niewierzącego jak rozmowa z księdzem dla wierzącego, tylko że bez rozgrzeszenia. Filozof z empatią i wrażliwością może pomóc człowiekowi w znalezieniu odpowiedzi na nurtujące go pytania. Może doradzić, jak uporządkować sobie wiedzę, jak dążyć do mądrości.

- I tu pojawia się dylemat. Czy pobieranie opłat za takie porady, nie jest sprzeczne np. z sokratejskim założeniem, że dążenie do mądrości powinno być darmowe.

- Ale już sofiści brali opłaty za swoje usługi. Jeśli filozof ma pomagać, to musi z czegoś żyć. Istotne jest, żeby uczciwie zarabiał, nie żerował na nieszczęściu innych.

- I w tym poradnictwie filozofia prawie styka się z psychologią.

- Tak, podobnie jak psychologia, filozofia ma wiele specjalności, a na polu zajmującym się człowiekiem są bardzo blisko.

- Jednak psycholog nie musi studiować np. greki. Poza tym, czy filozof nie musi być bardziej umysłem ścisłym?

- To nauka zarówno dla artystów, humanistów, jak i umysłów ścisłych. Nawet jeśli filozofia jest dość mocno związana z naukami ścisłymi, to mamy sposoby, żeby nawet najbardziej chaotycznie myślących studentów nauczyć podstaw racjonalnego myślenia.

- Teraz spod skrzydeł bydgoskiej uczelni wyjdą pierwsi licencjaci. Co dalej z nimi?

- Od października uruchamiamy uzupełniające studia magisterskie. Potem część zabierze się za doktoranckie i będzie nauczać kolejnych filozofów. Bo filozof to nauczyciel mądrości.

- Skoro tak, to dlaczego nie ma filozofii w szkołach średnich, albo jeszcze wcześniej? W zamian dyscyplina ta została zepchnięta w Polsce na rubieże nauki.

- Coś w tym jest. Polska filozofia zapisała piękna kartę w pierwszej połowie XX wieku. Jeszcze przed drugą wojną światową mieliśmy szkołę lwowsko-warszawską, z której wywodzi się m.in. Władysław Tatarkiewicz, Kazimierz Ajdukiewicz i Tadeusz Kotarbiń-ski. Mieliśmy fenomenologa Romana Ingardena. Z lubelskiej szkoły metafizyczno-etycznej natomiast wywodzi się Jan Paweł II.
Ale już po wojnie filozofia była kojarzona z indoktrynacją ideologiczną. Została zdegradowana. A teraz w nowej rzeczywistości nie odzyskuje prestiżu. We Francji na przykład filozofia jest na maturze obowiązkowa. U nas dopiero teraz pojawia się w liceum jako przedmiot, który można zdawać na maturze.

- A wtedy będzie potrzeba nam więcej nauczycieli mądrości.

- Szkodzenie głupocie, bo tak też filozofię można pojmować, to trudne ale i społecznie doniosłe zadanie, i należałoby się tylko cieszyć, gdyby chętnych i dobrze przygotowanych do pełnienia tej misji nauczycieli mądrości, było jak najwięcej. Zadania i potrzeby na tym polu są niestety ogromne.