Skalne Miasto

     Piaskowcowy płaskowyż Skalnego Miasta w okolicach Teplic i Adrszpachu nad rzeczką Metuji stanowi wyodrębnioną część Gór Stołowych i jest jednymi z najpiękniejszych zakątków Czech. Bliskość granicy z Polską sprawia, że wielu turystów i kuracjuszy z Kudowy, Dusznik i Polanicy korzysta z ofert biur podróży organizujących za 20 zł kilkugodzinne wyjazdy autokarowe. Na zwiedzających czekają rozlegle labirynty skalne, olbrzymie ostańce o fantastycznych kształtach i przejażdżka tratwą po górskim jeziorku. Nie są to jedyne atrakcje po czeskiej stronie Gór Stołowych.
     Pisane gotykiem
     Skały Adrszpasko - Teplickie stanowią rezerwat przyrody już od 1933 r. Bardziej na wschód rozciąga się Obszar Chronionego Krajobrazu Broumovsko. W XIX w. turyści korzystali z szeroko rozumianej i nieco wypaczonej wolności. Bo jakże inaczej nazwać napisy na skałach typu "Tu byłem w 1831 roku "? Nie były to co prawda bazgroły czy znane współcześnie graffiti, ale kreślone na zlecenie zwiedzających ręką wykwalifikowanych osób napisy w niemieckim gotyku. W tym czasie językiem urzędowym w Czechach był przecież niemiecki. Niektóre napisy były wykuwane w skałach. Dziś są zabytkiem. Nic więcej dopisywać nie wolno! Warto wiedzieć, że przez całe wieki Skalne Miasto wykorzystywane było przez okolicznych mieszkańców jako schronienie w czasach wojen. Pionierzy turystyki pojawili się dopiero ok. 1700 r. Pierwszym sportowym wejściem w Skałach Adrszpaskich było zdobycie 21 maja 1923 r. przez wspinaczy z Saksonii wysokiej baszty skalnej zwanej obecnie Królem.
     W labiryncie
     Najbardziej znaną częścią Skalnego Miasta są Skały Adrszpaskie wyrastające z ziemi pod Dolnym Adrszpachem. Tam też zwykle przyjeżdżają autokary z Polski. Zielony szlak wiedzie najpierw opodal centrum handlowego (pamiątki, bary), by po chwili doprowadzić do kasy, za którą rozciąga się niemal bajkowy świat. Już pierwsze skały robią niesamowite wrażenie tak swą wielkością , jak i kształtami. W polskim masywie Gór Stołowych, choć wyższym od czeskich, nie znajdziecie tak olbrzymich skał. Podziwiać można zatem Głowę Cukru, Dzban, Tron Karkonosza i wiele innych formacji. Od tzw. Bramy Gotyckiej (w rzeczywistości zbudowano ją w XIX w. dla pobierania opłat) szlak wiedzie zwężającym się labiryntem skalnym. Po kilkudziesięciu minutach dochodzimy do Wielkiego Wodospadu zasilanego z Adrszpaskiego Jeziora. Dla większego wrażenia (bo wodospad nie jest wcale tak wielki) strażnik rezerwatu otwiera na chwilę zastawkę. Wydaje się, jakby woda miała zalać niewielki kocioł skalny zajmowany właśnie przez turystów. Po tych wrażeniach przychodzi kolej na jeszcze większe. Wycieczka wspina się po stalowych drabinach szczeliną pośród skał schodząc następnie nad brzeg wspomnianego jeziora. Tam czekają tratwy, którymi popłyną w krótki, ale niezwykle urokliwy rejs. Czeski flisak tryska humorem znacznie obfitszym niż Wielki Wodospad. Wędrówka powrotna wiedzie przez malownicze górskie Jezioro Turkusowe zwane też Piskowna, bowiem utworzono je w dawnej piaskowni. Na północnym skraju Skał Adrszpaskich znajdują się ruiny zamku Adrszpach nazywanego wcześniej Raubschloss lub Althaus, z których roztacza się piękny widok na okolicę.
     Droga z Teplic
     Bardziej rozlegle Skały Teplickie w południowej części masywu wzięły nazwę od miejscowości Teplice nad Metuji. Stamtąd też można wyruszyć na wędrówkę. Skały Teplickie dzielą się na Skalsky Grzebień, Grzebienie Czapa (z najwyższym szczytem Czap 786 m n.p.m.), Sępie Skały i Krowie Góry. W tej części rezerwatu także znajdują się ruiny małego zamku skalnego. Nazywa się Strmen. Prowadzą do niego strome metalowe schody. Na szczycie masywu znajduje się punkt widokowy. Opodal, na Skalnej Bramie, umocowano tablicę upamiętniającą pobyt Goethego w 1790 r. Podobna tablica znajduje się także po adrszpaskiej stronie skał. Ze Skał Teplickich do Adrszpaskich można przejść żółtym szlakiem prowadzącym przez pięciokilometrowej długości Wilczy Wóz (Vlcrokle), który rozdziela masyw Adrszpasko - Teplicki.
     Broumovsko
      Skały Broumovskie, zwłaszcza wyniosły Bożanovsky Spicak (773 m), robią największe wrażenie oglądane z polskiego Radkowa. Stamtąd też drogą na Bożanov można dotrzeć do lokalnego przejścia granicznego. Broumovsko jest wąskim skalnym cyplem połączonym bezpośrednio z centralną częścią Gór Stołowych. Czesi utworzyli tu obszar chronionego krajobrazu, ale przez jego najpiękniejsze partie wiodą szlaki turystyczne. Najlepszymi bazami wypadowymi są miasta Broumov (po wschodniej stronie) i Police (po zachodniej).
     Broumov założony został w 1255 r. jako typowa śląska osada targowa i centrum gospodarcze państewka klasztornego benedyktynów. Centrum miasta stanowi rezerwat architektoniczny. Podziwiać można m.in. pozostałości murów obronnych z dwiema wieżami, XVI-wieczne domy wokół rynku, ratusz z 1419 r., klasztor benedyktynów z XIV w., kościoły z XVII w. Na rynku znajduje się kolumna maryjna z 1706 r. W dolinie leży kilka ciekawych wsi należących przed wiekami do zakonu.
     Police należały od 1213 r. do benedyktynów na Brevnove w Pradze. Ich klasztor z lat 1296-1306 został przebudowany w drugiej połowie XVII w. Obecnie mieści bibliotekę i muzeum. Centrum miasta (tak jak w Broumovie) jest rezerwatem architektonicznym, bo też jest się czym pochwalić. Zwiedzać można m.in. pałac opata i kościół Wniebowzięcia NMP z 1294 r.
     Ku Gwieździe
     Idąc czerwonym szlakiem zarówno z Broumova jak i Polic dojdziemy do węzła szlaków turystycznych Hvezda (Gwiazda) na grzbiecie Broumovskych Sten (674 m). Od 1670 r. na brzegu skalnego bloku stał drewniany krzyż z pozłacaną gwiazdą. W 1773 r. na rzucie gwiazdy wybudowano kaplicę MB Gwiazdy Porannej (Kaple p. Marie Hvezdy Jirni). Spod kaplicy roztacza się piękny widok na Kotlinę Broumovską. Na Gwieździe znajduje się także schronisko w stylu alpejskim z 1856 r. Duża część grzbietu Broumovskych Sten opada do wspomnianej kotliny bądź to skalnymi urwiskami, bądź jarami.
     Śladami rycerza Hrona
     Hronov - miasto rycerza Hrona - znane było jako osada targowa od połowy XIII w. Zwiedzać można tam gotycki kościół z dzwonnicą, plebanię, dwór, kolumnę maryjną, a także dom, pomnik i grób znanego pisarza Aloisa Jiraska. W tutejszym teatrze im. Jiraska odbywają się festiwale amatorskie.
     Polacy zwiedzają zwykle położony zaledwie 2 km od granicy Nachod, a zwłaszcza górujący nad miastem zamek Hrona. Warownia powstała w XIII wieku w strategicznym punkcie przełęczy na szlaku handlowym ze Śląska do Czech. Zamek wielokrotnie zmieniał właścicieli, tak że z pierwotnej budowli zachowała się jedynie okrągła wieża. Pozostałą część przebudowano w stylu włoskiego renesansu i baroku. Obecnie trwa rekonstrukcja drugiego i części pierwszego piętra. W udostępnionych wnętrzach prezentowane są obrazy i gobeliny. Jest też wystawa poświęcona rozwojowi sztuki europejskiej w XVII - XVIII w. Pod zamkiem znajdują się ogród francuski z XVIII w., park angielski z XIX w. oraz wojskowy cmentarz ofiar wojny prusko - austriackiej z 1866 r. Dużym zainteresowaniem turystów, zwłaszcza dzieci, cieszy się para niedźwiedzi żyjąca w suchej fosie: Ludvik i Dasa.
     W mieście godny uwagi jest odrestaurowany plac Masaryka oraz Muzeum Powiatowe. Warto także spróbować specjału tutejszych piwowarów, nieznanego szerzej, ale - zapewniam - wyśmienitego "Primatora".
     Twierdza Dobroszow
     W niewielkiej odległości od Nachodu (na południowy - zachód) leży udostępniona do zwiedzania twierdza Dobroszow (Dobrosov) z lat 1935-38. Żelbetowe schrony, stanowiska artylerii i stalowe wieże połączone są podziemnymi korytarzami. Ufortyfikowana linia miała bronić Czechosłowacji przed wojskami hitlerowskimi, bowiem tam gdzie dziś znajduje się granica z Polską, były Niemcy. Jak wiemy, świetnie uzbrojona armia czechosłowacka złożyła broń bez jednego wystrzału.
     Zanim dojdziemy szlakiem z Nachodu do Dobroszowa, możemy wejść na wieżę widokową zbudowaną w 1896 r. (jedna z pierwszych w Czechach). Pod wieżą od 1923 r. stoi Jiraskova Chata (schronisko turystyczne). Niestety chata jest remontowana. Do twierdzy i wieży można dojść także z Kudowy - Zdroju przez przejście małego ruchu granicznego Brzozowie - Czeska Czermna.