Szkoły zreformowane na kolanie. Tak NIK mówi o zmianach, które wprowadziło ministerstwo edukacji

„Wprowadzone w niecałe dziewięć miesięcy zmiany w systemie oświaty zostały nierzetelnie przygotowane i wdrożone. Minister nie dokonał rzetelnych analiz finansowych i organizacyjnych skutków reformy” - tak NIK podsumowuje w swoim raporcie reformę oświaty, która weszła w życie 1 września 2017.

Wzrosły wydatki gmin

Raport nie pozostawia na MEN i sposobie wprowadzenia zmian suchej nitki. Inspektorzy podkreślają, że rząd nie miał pełnej wiedzy m.in. na temat kosztów reformy. Ministerstwo zakładało bowiem, że reforma będzie sfinansowana w części z subwencji oświatowej i z oszczędności samorządów.

„W latach 2014-2017 wydatki organów prowadzących na zadania oświatowe wzrosły o ponad 12 proc. przy wzroście subwencji tylko o 6 proc.” - czytamy w raporcie. Inspektorzy zauważają, że ministerstwo błędnie założyło zmniejszenie kosztów kształcenia ucznia. Niesłusznie też przypuszczało, że gminy zaoszczędzą na dowożeniu dzieci do szkół. Tymczasem wydatki te zamiast zmaleć - wzrosły i to niemało, bo o ponad 67 mln zł.

Wskutek reformy w jednej trzeciej szkół warunki pracy jeszcze bardziej się pogorszyły, a w ponad połowie placówek nie poprawiły się.

NIK zauważa również, że wskutek reformy w jednej trzeciej szkół warunki pracy jeszcze bardziej się pogorszyły, a w ponad połowie placówek nie poprawiły się. W niektórych szkołach trzeba rozpoczynać lekcje już około godz. 7 i kończyć je po 18. Ponieważ potrzebowano większej liczby sal lekcyjnych, zmniejszano np. świetlice. W części kontrolowanych szkół jeszcze w styczniu tego roku nie było w pełni wyposażonych pracowni przedmiotowych. Dyrektorzy tłumaczyli to brakiem pieniędzy.

Dwa razy tyle kandydatów

NIK podkreśla, że bardzo poważnym skutkiem reformy było wprowadzenie podwójnego rocznika, który w tym roku weźmie udział w rekrutacji. O przyjęcie do szkół będą ubiegać się absolwenci gimnazjów i szkół podstawowych. Z wyliczeń NIK wynika, że w całym kraju jest to łącznie ponad 705 tys. uczniów. To oznacza, że szkoły ponadgimnazjalne i ponadpodstawowe muszą przyjąć o blisko 370 tys. więcej dzieci.

Tymczasem zdaniem inspektorów ministerstwo nie sprawdziło, jakie są możliwości przyjęcia podwójnej liczby kandydatów.

Efekt? Brak odpowiedniej liczby miejsc w szkołach. Według danych zebranych przez NIK z kuratoriów oświaty w 8 województwach liczba ta jest niewystarczająca. Najwięcej, bo ponad 5 tysięcy miejsc według izby brakuje w województwie wielkopolskim.

W kujawsko-pomorskich szkołach według raportu NIK brakuje 845 miejsc.- Różnica wynika stąd, że mamy również szkoły niepubliczne i resortowe - mówi Marek Gralik, kujawsko-pomorski kurator oświaty. - NIK poprosiła nas tylko o dane dotyczące szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i takie informacje też przekazaliśmy. Stąd wzięły się dokładnie 844 miejsca. Nigdy liczba miejsc dla kandydatów nie jest przygotowywana 1:1, ponieważ zawsze część uczniów trafia do innych szkół niż tych prowadzonych przez samorządy.

Jak podkreśla kurator, wielu samorządom w regionie udało się podwoić liczbę miejsc w pierwszych klasach. - Idealnym przykładem jest Bydgoszcz, gdzie udało się to zrobić niemal we wszystkich placówkach prowadzonych przez samorząd - dodaje Gralik.

Chcą zwrotu wydatków

Gminy nie ukrywają , że wprowadzenie reformy oświaty było dla nich sporym obciążeniem. Dlatego też 10 największych miast w Polsce, w tym m.in. Bydgoszcz złożyło do Ministerstwa Finansów wezwanie o zwrot kosztów wprowadzenia reformy oświaty w 2017 r. W sumie to ponad 103 mln zł.

- Wezwania do zapłaty są pierwszym krokiem naszego ubiegania się o zwrot wydanych przez samorządy pieniędzy na „deformę” oświaty - mówi Iwona Waszkiewicz, zastępca prezydenta Bydgoszczy. - W pierwszym etapie ubiegamy się o zwrot kosztów poniesionych w roku 2017 w kwocie 3,5 mln złotych. Chcemy zwrócić uwagę rządu na ciągłe nakładanie na samorządy dodatkowych obciążeń finansowych, które szczególnie wzrosły w ciągu ostatnich trzech lat. W minionym roku Bydgoszcz z własnych środków wydała na edukację 170 milionów złotych. Nie chcemy, by za złe decyzje rządu płacili mieszkańcy

Iwona Waszkiewicz odniosła się też do raportu NIK.
- NIK tylko potwierdziła to o czym wszyscy mówiliśmy od 3 lat. Reforma oprócz tego, że jest niepotrzebna, to została źle przygotowana i przyniosła pogorszenie warunków nauki dla dzieci oraz ogromne koszty, które spadły na barki samorządów - zauważa wiceprezydent. - Raport pokazuje, że koszty nie zostały dobrze skalkulowane i reforma nie jest bezkosztowa jak utrzymywało MEN. Potwierdza też zasadność wystąpienia miast o zwrot kosztów.

Z ustaleniami NIK nie zgadza się ministerstwo oświaty: „Stanowczo podkreślamy, że reforma oświaty została starannie przygotowana, a jej wdrażanie jest stale monitorowane. Zostały opracowane pełne analizy organizacyjne oraz finansowe skutków zmian” - czytamy w komunikacie MEN.