Zupy - podstawa postu
W kuchni staropolskiej postnymi daniami były przede wszystkim kwaśne zupy gotowane na wodzie lub kwasie kapuścianym (barszcze, żury, kwaśnice, polewki).
"Na Kujawach popularna była na przykład „kapuścianka”, czyli kwas z kapusty, gotowany z cebulą, pieprzem i liściem laurowym, zaprawiany mąką.
Z kolei „kwas buraczany” to polewka gotowana na bazie kwasu z kiszonych, czerwonych buraczków, tzw. kuleśniaka. Przygotowywano też zupy z suszonych owoców".
Źródło: etnomuzeum.pl
Dodatkiem do zup były zazwyczaj ziemniaki, chleb, kluski.
"Powszechnie znane były również postne potrawy stałe, przygotowywane w postaci gęstych bryj lub klusek. Najbardziej popularnym daniem była kapusta surowa lub kiszona, gotowana z grochem". Dziś groch z kapustą kojarzy nam się przede wszystkim z daniem postnym, ale przede wszystkim wigilijnym.
"Dawniej w okresie postu jadano gotowany groch lub fasolę, różne rodzaje kasze, ziemniaki w różnej postaci, przeważnie gotowane w
Jedzono także ryby gotowane na kwasie kapuścianym lub na wodzie z octem, śledzie z ziemniakami oraz ryby pieczone. Na Kaszubach bardzo popularne były „pieczonki” – ryby przypiekane obustronnie na kręgach pieca kuchennego (fajerkach). Przed spożyciem moczono je w słonej wodzie".
Źródło: etnomuzeum.pl
Postna kuchnia na dworskich i pałacowych stołach
W staropolskiej kuchni bardzo surowo przestrzegano postów, które były liczne. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie wskazuje, że ścisły zakaz spożywania obejmował nie tylko mięso, jego przetwory, ale i także masło, ser i jaja.
Ciekawym źródłem wiedzy jest poemat "Postny obiad albo zabaweczka", z połowy XVII wieku autorstwa Hiacynta Przetockiego.
W wierszowanych opisach i dygresjach na temat różnych dań autor wymienia polewki (migdałową, winną, kaparową i będący zmorą poszczących barszcz.). Wśród licznych ryb pojawiają się śledzie, czeczugi, kiełbie, jesiotr, szczupak, karp, łososie, węgorze ryby w rosole (tj. wywarze z jarzyn i ryb) i zapiekane w kruchym cieście. Wśród ryb wymieniono też minogi, a nawet ślimaki.
W eleganckim postnym menu ważne miejsce zajmowały tzw. wety, czyli słodycze i desery: ciasta, tzw. cukry czyli barwione głowy cukru, orzechy i owoce. Postny posiłek mógł być całkiem smaczny i wcale nie musiał być tani: szlachetne gatunki ryb, egzotyczne przyprawy, migdały, rodzynki, cukier i egzotyczne owoce należały do najdroższych produktów żywieniowych".
Źródło: www.wilanow-palac.pl
Żur jako postne danie
Żur, żurek, barszcz, barszcz biały - pod różnymi nazwami kryje się rodzaj polewki gotowanej na zakwasie, który robiony był z razowej lub pytlowej żytniej, rzadziej owsianej mąki lub otrąb. Dodawano do niego skórkę razowego chleba w celu przyspieszenia kiśnięcia.
Najbardziej popularnym uzupełnieniem żuru były ziemniaki okraszone olejem, a gdzieniegdzie śledzie.
W czasie postu żur stawał się często daniem podstawowym. Jedzono go na śniadanie, obiad i kolację. Niektórzy nie mogli się doczekać świąt, ponieważ mieli go po prostu dosyć, był symbolem postu, wskazuje etnograf z toruńskiego muzeum.
