Unijna wizja dla terenów wiejskich do 2040 roku. Jakie mają być?

Dokument określa wyzwania i problemy oraz ukazuje szanse, z których mogą skorzystać rolnicy, przedsiębiorcy oraz mieszkańcy obszarów wiejskich w Europie. Na podstawie wyników konsultacji społecznych zaproponowano pakt na rzecz obszarów wiejskich i plan działania na rzecz obszarów wiejskich, które mają sprawić, że staną się one silniejsze, lepiej skomunikowane, a przede wszystkim bezpieczne i zamożne.

Zobacz wideo: Polska europejskim liderem w produkcji malin

Obszary wiejskie w Unii Europejskiej - wybrane spostrzeżenia z unijnego komunikatu

Komunikat zatytułowano: "Długoterminowa wizja dla obszarów wiejskich UE - W kierunku silniejszych, lepiej skomunikowanych, odpornych i zamożnych obszarów wiejskich do 2040 r." Jak podaje polskie ministerstwo rolnictwa, dokument był konsultowany na forum europejskim.

Na początku autorzy stwierdzają, że rola i znaczenie obszarów wiejskich są niedoceniane, a przy tym obszary wiejskie są aktywnymi uczestnikami transformacji ekologicznej i cyfrowej UE.

Nie można pominąć faktu, że obszary wiejskie Europy są bardzo zróżnicowane. "Aby w pełni wykorzystać potencjał obszarów wiejskich, konieczny jest zrównoważony rozwój terytorialny zakorzeniony w podejściu ukierunkowanym na konkretne obszary".

• Ludność na obszarach wiejskich średnio już jest starsza niż ludność zamieszkująca miasta, małe miasta lub przedmieścia.
• Młode kobiety częściej opuszczają regiony wiejskie niż młodzi mężczyźni.
• Pomimo wzrostu z 18 % w 2012 r. do 22 % w 2019 r. odsetek ludności z wyższym wykształceniem na obszarach wiejskich pozostaje niski.

Te tendencje demograficzne, w połączeniu z brakiem połączeń, wyzwaniami związanymi z infrastrukturą i produktywnością oraz ograniczonym dostępem do usług publicznych, w tym edukacji i opieki, mogą przyczynić się do obniżenia atrakcyjności obszarów wiejskich jako miejsca zamieszkania i zatrudnienia.

Zielony Ład i produkcja ekologiczna jako przyszłość wsi

W dokumencie nie mogło zabraknąć Europejskiego Zielonego Ładu. W kontekście tej "nowej europejskiej strategii wzrostu, obszary wiejskie będą odgrywać istotną rolę w uczynieniu z UE pierwszego na świecie neutralnego dla klimatu kontynentu do 2050 r."

Komisja Europejska stwierdza, że transformacja ekologiczna będzie wymagała rozwoju partnerstw we wszystkich rodzajach działalności gospodarczej na obszarach wiejskich, między:

• przedsiębiorstwami działającymi we wszystkich sektorach,
• władzami lokalnymi,
• naukowcami,
• usługodawcami,

opartych na innowacjach, wymianie wiedzy i współpracy, w tym w ramach procesów inteligentnej specjalizacji.

Zmieniający się popyt konsumpcyjny na lepszej jakości, bardziej zrównoważoną i zdrową żywność, w tym na produkty ekologiczne, może stworzyć nowe możliwości dla rolników i gospodarki wiejskiej. Przejście na metody produkcji ekologicznej, tworzenie krótkich łańcuchów dostaw, przetwórstwo lokalne i innowacyjne produkty, zgodnie z unijną strategią „Od pola do stołu” i planem działania dotyczącym rozwoju produkcji ekologicznej, mogą przyczynić się do wzmocnienia roli rolników i zwiększenia ich dochodów.

Dlatego za niezwykle istotne uważa się uwzględnienie potrzeb rolników, którzy mają małe i średnie gospodarstwa, przyciągając młodych i nowych rolników, w tym kobiety, oraz zapobiegając porzucaniu gruntów rolnych i ułatwiając dostęp do nich.

Główne czynniki kształtujące według KE przyszłość obszarów wiejskich w 2040 r.:

• Społeczności o wzmocnionej pozycji
• Dostęp do usług
• Innowacje społeczne
• Dywersyfikacja działalności gospodarczej
• Zrównoważona produkcja żywności
• Łączność cyfrowa
• Połączenia transportowe i nowe rozwiązania w zakresie mobilności
• Odporność na zmianę klimatu
• Odporność środowiskowa
• Odporność społeczna

Wspólne aspiracje społeczności wiejskiej i zainteresowanych stron

Całość podzielono na 4 kierunki: silniejsze, połączone, odporne i prosperujące. Autorzy podsumowali je, ujmując w 10 aspiracji. Ich zdaniem społeczność wiejska i zainteresowane strony pragną, aby do 2040 r. obszary wiejskie:

• stały się atrakcyjnymi przestrzeniami, budowanymi w ramach harmonijnego rozwoju terytorialnego, który pozwoli uwolnić ich szczególny potencjał i sprawi, że będą miejscami oferującymi wiele możliwości oraz dostarczą lokalnych rozwiązań, które pomogą w radzeniu sobie z lokalnymi skutkami wyzwań globalnych;
• uczestniczyły w rządzeniu w sposób wielopoziomowy i ukierunkowany na konkretne obszary, opracowywały zintegrowane strategie w duchu współpracy i uczestnictwa oraz wykorzystywały połączenia strategii politycznych dostosowane do ich potrzeb i współzależności między obszarami miejskimi a wiejskimi;
• stały się gwarantem bezpieczeństwa żywnościowego, oferowały możliwości gospodarcze, były źródłem towarów i usług dla ogółu społeczeństwa, takich jak materiały i energia pochodzenia biologicznego, ale także lokalnych, opartych na społeczności produktów wysokiej jakości oraz energii ze źródeł odnawialnych, jednocześnie zachowując należną im część wytworzonej wartości;
• stały się dynamicznymi społecznościami dążącymi do zapewnienia dobrostanu, w tym środków do życia, sprawiedliwości, dobrobytu i wysokiej jakości życia, w których wszyscy ludzie żyją i pracują we wzajemnej harmonii i dysponują stosownymi możliwościami wzajemnego wspierania się;
• stały się włączającymi wspólnotami międzypokoleniowej solidarności, sprawiedliwości i odnowy, otwartymi na nowo przybyłych i dążącymi do tego, aby wszyscy mieli równe szanse;
• stały się miejscami, w których przyroda rozkwita, które czerpią korzyści z realizacji celów Zielonego Ładu, w tym dotyczących neutralności klimatycznej, jak również zrównoważonego gospodarowania zasobami naturalnymi, i które pomagają w realizacji tych celów;
• w pełni wykorzystywały innowacje cyfrowe dzięki równemu dostępowi do nowych technologii, powszechnej znajomości umiejętności cyfrowych i możliwości nabycia umiejętności bardziej zaawansowanych;
• stały się miejscami, których mieszkańcy są przedsiębiorczy, innowacyjni i wykwalifikowani oraz czynnie uczestniczą w rozwoju technologicznym, ekologicznym i społecznym;
• stały się miejscami tętniącymi życiem, dysponującymi efektywnymi, dostępnymi i przystępnymi usługami publicznymi i prywatnymi, w tym usługami transgranicznymi, zapewniającymi rozwiązania dostosowane do potrzeb (np. w obszarze transportu, kształcenia, szkoleń, ochrony zdrowia i opieki, w tym opieki długoterminowej, życia kulturalnego i handlu detalicznego);
• stały się miejscami pełnymi różnorodności, w pełni wykorzystującymi swoje niepowtarzalne zalety, talenty i potencjał. Oprócz różnorodności obszarów wiejskich, dzięki której dostosowanie jest łatwiejsze, aspiracje te odzwierciedlają wspólną płaszczyznę i możliwości wytworzenia europejskiej wartości dodanej, i w związku z tym proponuje się je jako wspólne cele do zatwierdzenia w ramach długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE.

Źródło: Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomicznego-Społęcznego i Komitetu Regionów, Długoterminowa wizja dla obszarów wiejskich UE - W kierunku silniejszych, lepiej skomunikowanych, odpornych i zamożnych obszarów wiejskich do 2040 r., Bruksela 30.06.2021