W cieniu kolegiaty

     Pierwsza wzmianka o tej osadzie pochodzi z 1107 r. i zawarta została w słynnej "Kronice polskiej" Galla Anonima:"in loco vocabulo Lapis" (łac. "w miejscu zwanym Kamień"). Po przyłączeniu Krajny do Wielkopolski w 1113 r. Kamień stał się prawdopodobnie siedzibą kasztelanii. W 1136 r. ziemia krajeńska znalazła się w granicach archidiecezji gnieźnieńskiej.
     Klucz arcybiskupów
     Kamień założony został na miejscu osady Wawrzyszkowo, która w 1237 r. wraz z okolicznymi wsiami utworzyła klucz dóbr arcybiskupów gnieźnieńskich. Lokacja miasta i zamku nastąpiła w 1359 r. Dokument lokacyjny wydał arcybiskup Jarosław Bogoria Skotnicki, a potwierdził go w 1360 r. król Kazimierz Wielki. Już w piętnastym stuleciu Kamień stał się lokalnym ośrodkiem administracyjnym i sądowniczym na kresach archidiecezji (siedziba oficjałatu), zaś rangę grodu umocniło powstanie w 1512 r. archidiakonatu kamieńskiego obejmującego kilka dekanatów (m. in. chojnicki i tucholski).
     W 1651 r. abp Michał Łubieński ufundował w Kamieniu kapitułę kolegiacką, która funkcjonowała do 1820 r. (por. Piotr Szymanowicz, Kolegiata p. w. Najświętszej Maryi Panny-Matki Różańcowej i św. Apostołów Piotra i Pawła w Kamieniu Krajeńskim, Kamień Krajeński 2000, s. 6). Pierwszym archidiakonem kamieńskim był dr obojga praw Stanisław Trebnic rodem z Niw. W latach 1772-1920 miejscowość znajdowała się pod panowaniem pruskim.
     Nad Kamioną
     W dokumencie wystawionym przez kancelarię królewską (1360 r.) zanotowano, iż nazwa miasta tożsama będzie z nazwą rzeki, nad którą jest położone. Nazwa ta miała łacińską postać Camona, co odpowiadałoby polskiemu brzmieniu Kamiona. W innych czternastowiecznych dokumentach pojawiają się zapisy Camen, Camyen i Camin. Widzimy zatem, że w średniowieczu nazwa wykazywała wahanie, obok formy Kamień (Camen) równej rzeczownikowi kamień spotykamy również dawną formę przymiotnikową Kamiona (w polszczyźnie współczesnej: Kamienna). W latach 1343-1466, do czasu drugiego pokoju toruńskiego rzeka Kamiona (obecnie Kamionka - dopływ Brdy) stanowiła naturalną granicę Polski i Zakonu Krzyżackiego. Warto dodać, iż w tym okresie rycerze zakonni aż pięciokrotnie najechali i złupili przygraniczny Kamień. W 1570 r. odnotowano nazwę Kamien oppidum (łac. miejsce obwarowane, miasto).
     Na przestrzeni wieków
     Dwuipółtysięczne współcześnie miasto w powiecie sępoleńskim stanowi niewielki ośrodek usługowo-rolniczy. W czasach zaboru pruskiego miejscowość nazywano Kamin oraz Cammin. Po 148 latach niewoli przyjęto (w 1920 r.) nazwę Kamień Pomorski. Obecna nazwa komponowana pojawiła się po zakończeniu drugiej wojny światowej. W 1964 r. papież Paweł VI wyniósł kościół parafialny w Kamieniu Krajeńskim do godności kolegiaty i ponownie ustanowił kapitułę. Miasto zachowało swój średniowieczny kształt na planie wydłużonego prostokąta z centralnie położonym rynkiem. W pobliżu znajduje się jezioro Mochel wraz z częścią otaczających je kompleksów leśnych.
     W następnym odcinku - Brusy.