Wolność przyszła z Hallerem

Głównym celem konferencji pokojowej w Wersalu, która rozpoczęła się na początku 1919 roku, było podpisanie traktatu pokojowego z Niemcami. W trakcie uzgadniania warunków jednym z trudniejszych zagadnień, nad którym pracowano przez pół roku, było ustalenie granicy polsko-niemieckiej. Na mocy porozumienia przyznano Polsce dużą część Pomorza, w tym Kaszub, ale bez Gdańska, który miał być Wolnym Miastem pod zarządem komisarza Ligi Narodów. Jeszcze przed przyjęciem Traktatu Wersalskiego Organizacja Wojskowa Pomorza rozpoczęła przygotowania do powstania antyniemieckiego. Na skutek decyzji o przyznaniu znacznej części Pomorza Polsce stało się bezcelowe.

10 stycznia 1920 rozpoczęło się przejmowanie Pomorza przez Front Pomorski pod dowództwem gen. Józefa Hallera. 18 stycznia 1920 r. do Torunia stolicy nowego województwa pomorskiego wkroczyły oddziały Pomorskiej Dywizji Strzelców, którą sformowano głównie z ochotników wcześniej walczących w powstaniu wielkopolskim. W wielu miastach i wsiach wojska polskie były entuzjastycznie witane. 20 stycznia 1920 r. do Torunia przyjechali z Poznania minister byłej Dzielnicy Pruskiej Władysław Seyda, pierwszy wojewoda pomorski Stefan Łaszewski i starosta krajowy pomorski Józef Wybicki. 21 stycznia 1920 r. do Torunia przyjechał dowódca Frontu Pomorskiego generał Józef Haller. Podczas defilady zorganizowanej z tej okazji zaprezentował się również Kaszubski Pułk Strzelców. 25 stycznia wojska Hallera wkroczyły do Świecia.

Jeszcze w 1919 roku za zgodą zaborcy został ustanowiony przy niemieckim urzędzie powiatowym Polski Delegat Powiatowy. Funkcję tę powierzono Stanisławowi Wojnowskiemu, właścicielowi ziemskiemu z Kończyc. Po powrocie powiatu do Polski wojewoda pomorski Stefan Łaszewski powołał Wojnowskiego na stanowisko pierwszego komisarycznego starosty świeckiego. Najwyższą władzą samorządową była Tymczasowa Rada Powiatowa. Funkcjonowała ona od stycznia 1920 r. do 3 stycznia 1922 r. Rada składała się z 16 członków, w tym dwóch pochodzenia niemieckiego, mianowanych przez wojewodę pomorskiego. Organem samorządowym, sprawującym władzę w miastach, były rady miejskie. Na czele Rady Miejskiej stali przewodniczący, zastępca i sekretarza.

Przewodniczącym pierwszej rady, wybranej w 1921 r. , został Franciszek Domachowski, znany w mieście kupiec. Urząd burmistrza w Świeciu kolejno sprawowali: Leon Neumann, Stanisław Kostka , Leon Kowalski, Mieczysław Słabęcki.

Powiat świecki należał do największych powiatów w ówczesnym województwie pomorskim. W 1920 roku liczba mieszkańców była bliska 63 tys. z czego ludność niemiecka stanowiła ponad 20 tys. W tym samym czasie Świecie liczyło około 6500 mieszkańców. Pod względem gospodarczym nasz powiat był regionem typowo rolniczym. W 1921 r. grunty orne, ogrody i sady stanowiły 49 proc. jego ogólnej powierzchni. Liczba ludności rolniczej i utrzymującej się z rolnictwa wynosiła ok. 55 tys. Przeważały małe gospodarstwa, które nie przekraczały trzech hektarów.