Z inicjatywy kobiet porządkowano cmentarz ewangelicki. Teraz jest też tablica [zdjęcia]

W centrum wsi odsłonięto tablicę przywołującą pamięć dawnych mieszkańców Kowalewa, pochodzenia niemieckiego, których kości spoczywają w tej ziemi. Chowano ich na cmentarzu ewangelickim, który usytuowany jest przy samej drodze przez wieś, tuż za szkołą w Kowalewie. - Jeszcze kilka lat temu na niektórych pomnikach odczytać można było nazwiska, daty urodzenia i śmierci. Pospisywaliśmy je. Teraz są one nieczytelne. Z pomników zostały resztki - opowiadała nam dwa lata temu, po wizycie we wsi Niemców z Bergen, których przodkowie tu mieszkali, Bożena Danielewska z Inicjatywy Kobiet w Kowalewie.

Panie skrzyknęły się w 2002 r. i działają na rzecz wsi. Starały się też dbać o cmentarz ewangelicki, by nie rosły tu chaszcze, nie leżały śmieci. One też, przy wsparciu miejscowej szkoły, wyszły z inicjatywą ufundowania pamiątkowej tablicy, która przypominać ma - także wtedy, gdy ostatnie pomniki i groby zatrze czas - że to teren cmentarza.

I udało się projekt urzeczywistnić. Kamienny obelisk to dar państwa Bogusławskich. Do niego przytwierdzono tablicę ufundowaną przez byłego burmistrza Szubina Ignacego Pogodzińskiego. Samorząd przekazał też kostkę polbruk, którą wyłożono dojście do obelisku i teren wokół. Na tablicy krzyż i dwujęzyczny napis: Pamięci spoczywających na byłym cmentarzu ewangelickim. - Na ziemiach polskich są setki miejsc takich jak to, które nie miały tyle szczęścia - mówił prowadzący uroczystość Adam Hak, dyrektor Zespołu Szkół w Kowalewie.

- Tu żyli Niemcy. Co trzeci mieszkaniec gminy Szubin w czasach zaborów był osiedleńcem niemieckim - informował obecnych Mirosław Rzeszowski, dyrektor biblioteki rejonowej i prezes Szubińskiego Towarzystwa Kulturalnego. Przypomniał też, że to właśnie Szubińskie Towarzystwo Kulturalne było prekursorem tworzenia miejsc pamięci na cmentarzach. W Szubinie powstały one na dawnym cmentarzu ewangelickim, ale też żydowskim.
O tym jak pięknie odnowiony został cmentarz ewangelicki we wsi Brzózki, także leżącej w gminie Szubin, opowiadał na uroczystości Tomasz Miłowski, starosta nakielski. Tam również uporządkowanie cmentarza to efekt zrywu mieszkańców.

O odsłonięcie obelisku dyrektor Hak poprosił Bożenę Danielewską z Inicjatywy Kobiet i Artura Michalaka, burmistrza Szubina, który w swoim wystąpieniu podkreślił, że pamięć o przeszłości jest dobrym sposobem na budowanie przyszłości.

Obelisk z pamiątkową tablicą poświęcili duchowni: ks. Leszek Kroll, proboszcz w Słupach i Marek Loskot, pastor z bydgoskiej parafii ewangelicko- augsburskiej. Na uroczystość przyjechał też z Szubina ks. dziekan Tadeusz Lesiński. - Cieszę się, że w powiecie nakielskim mogę już trzeci raz uczestniczyć w tak przepięknej chwili, kiedy to otwieramy po renowacji i poświęcamy kolejną tablicę na cmentarzu ewangelickim - mówił w Kowalewie pastor Marek Loskot. A, że kościół luterański jest przed jubileuszem 500-lecia reformacji - ofiarował Bożenie Danielewskiej przypinkę z symbolem Róży Lutra.

Pochwał mieszkańcom Kowalewa nie szczędził ks. Leszek Kroll: - Jestem dumny z moich parafian i wszystkich osób spoza parafii, którzy doprowadzili do dzisiejszego dnia. Gratuluję. Bóg zapłać!