Adam Banaszak: - Katastrof przybędzie. Unia Europejska i ONZ łączą siły, by im przeciwdziałać

Coraz częściej Europę nawiedzają katastrofy. Teraz znów trzęsienie ziemi we Włoszech. Świat i Europa szykuje się do odparcia kataklizmów. Będzie ich więcej?
- Niestety. Naukowcy dyskutują, czy temperatura na świecie rośnie w wyniku działań człowieka, czy taki jest po prostu cykl naturalny Ziemi. Jednak, tak czy siak, wskazówka na termometrze idzie do góry! Z tego faktu wynika rosnąca liczba kataklizmów na świecie, a w naszym regionie gwałtownych wichur, wzrostu ryzyka pożarów czy trudnych do przewidzenia powodzi. Z roku na rok rośnie liczba ofiar i strat finansowych związanych z katastrofami naturalnymi, które nie zatrzymują się na granicach państw.

W imieniu 28 europejskich regionów podpisał Pan w Brukseli z ONZ umowę o zapobieganiu katastrofom i przeciwdziałaniu ich skutkom. Dlaczego akurat Pan, jako reprezentant Komitetu Regionów UE, złożył podpis pod tym porozumieniem?
W 2012 r. zostałem wyznaczony na sprawozdawcę opinii Komitetu Regionów w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności. Opinia ta była przygotowywana we współpracy z Komisją Zasobów Naturalnych NAT, w której jestem koordynatorem. Została przyjęta przez Komitet Regionów jeszcze w tym samym roku.

Co konkretnie zawierała?
Wskazywała m.in. konieczność włączenia władz lokalnych i regionalnych w ocenę i zarządzanie ryzykiem. Plany mają powstać na szczeblu krajowym. Opinia zakłada obowiązek posiadania takich planów i ich aktualizacji oraz stworzenie platformy koordynującej pomoc w razie wystąpienia katastrof. Plany nie pozostały na papierze. Szybko, bo w kolejnym roku po przyjęciu opinii, zaczęło działać centrum koordynacji reagowania kryzysowego (ERCC) w Brukseli. Koordynuje pomoc pozostałych państw członkowskich UE w sytuacji wystąpienia katastrofy w którymś z nich. Biuro monitoruje także sytuację w skali całego globu i - jeśli wystąpi katastrofa poza Unią - koordynuje pomoc krajów UE dla regionu dotkniętego katastrofą.

https://pomorska.pl/kujawskopomorskie-widac-w-brukseli-adam-banaszak-podpisal-umowe-z-onz/ar/10745526

Jak więc rysuje się przyszłość? Można zapobiec katastrofom?
Porozumienie z ONZ koncentruje się głównie na przeciwdziałaniu katastrofom i przygotowaniu do ich wystąpienia, tak by było jak najmniej ofiar i strat ekonomicznych. W czerwcu 2016 r., w ramach kontynuacji, powierzono mi funkcję sprawozdawcy opinii Komitetu Regionów w sprawie redukcji ryzyka katastrof w najbliższych latach. Ramy programowe dla zmniejszania ryzyka katastrof w latach 2015-2030: Action Plan on the Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015 -2030 przyjęto wcześniej w formie traktatu międzynarodowego w Sendai.

Umowa z ONZ ułatwi szybką reakcję państw i regionów na różne kataklizmy?
Umowa to dopiero strzał startera do konkretnych działań na poziomie krajowym i regionalnym w krajach UE. Porozumienie włącza samorządowców Unii Europejskiej w proces realizacji traktatu z Sendai. W jego efekcie władze lokalne i regionalne uzyskały mocną pozycję przy przygotowywaniu planów ryzyk i planów reakcji w przypadku wystąpienia katastrofy naturalnej. Z dobrze przygotowanego planu, uwzględniającego dostępne zasoby (ludzkie, materiałowe), będzie wynikała szybka i skuteczna reakcja. Taka reakcja po uruchomieniu centrum koordynacji reagowania kryzysowego (ERCC) w Brukseli jest możliwa także ze wsparciem logistycznym Unii. Podkreślam, że traktat z Sendai i porozumienie koncentruje się na przeciwdziałaniu katastrofom i przygotowaniu do ich wystąpienia, tak by było jak najmniej ofiar i strat ekonomicznych. Skuteczne w efekcie działanie ma wynikać z serii prac proaktywnych.

Czy sprawa stawienia czoła różnym kataklizmom nie utonie w gąszczu przepisów, czy nie skończy się... katastrofą?
Wszystko przebiega planowo. Przygotowywany przeze mnie dokument będzie przyjmowany przez zgromadzenie plenarne Komitetu Regionów w marcu 2017 r. Nie jestem sam. W tej dziedzinie ekspertem KR jest także Harvey Siggs z Wielkiej Brytanii. Pisał on opinię na temat analogicznego dokumentu, podpisanego w Kyoto na lata 2005-2015. Stąd właśnie, z nim i z przewodniczącym Komitetu Regionów Markku Markkulą, reprezentowaliśmy władze lokalne i regionalne UE podczas podpisywania umowy z ONZ.

Co mają robić samorządy, by stawić czoła kataklizmom?
Trudno wyobrazić sobie skuteczne zapobieganie oraz dobrą i szybką reakcję na katastrofy bez współdziałania z samorządowcami - tymi, którzy jako pierwsi reagują na zagrożenia dotykające mieszkańców miast czy wsi, za które odpowiadają. Opinia, którą przygotowuję, zawiera szczegółowe propozycje działań. Jednak już teraz można wskazać, jak - dzięki zaangażowaniu władz lokalnych i regionalnych - skutecznie stawiać czoło zagrożeniom. Bardzo ważne jest posiadanie planów ryzyka i planów reakcji na wystąpienie zagrożeń na poziomie lokalnym. Muszą być one zgodne z tymi na poziomie regionalnym i krajowym. Ważne jest też stworzenie baz danych, na możliwie jak najniższym szczeblu, o dostępnych zasobach w razie wystąpienia katastrof naturalnych. Tak, aby były one szybko dostępne. Niezbędne jest dostosowanie przepisów budowlanych i realizacji inwestycji do wpływu zmian klimatycznych jak wichury, pożary, a w niektórych regionach powodzie i trzęsienia ziemi. Trzeba zwiększyć odporność budynków. Dużo taniej jest wznosić od razu mocne budowle niż potem je modernizować czy odbudowywać. A ponad 60 proc. inwestycji publicznych w UE to dzieło samorządów. Musi też istnieć wymiana doświadczeń i dobrych praktyk między regionami i miastami już dotkniętymi katastrofami oraz miedzy służbami walczącymi z żywiołem.
Tak więc także od nas, samorządowców, zależy, czy będą się wiązały z coraz większą liczbą zgonów i niszczeniem przez kataklizm zasobów gospodarczych regionów.

Czy umowa KR z ONZ pomoże w kwestiach finansowych dotkniętemu katastrofą regionowi? Po trzęsieniu ziemi we Włoszech miasta i wsie nie są w stanie podźwignąć się. Przerasta to możliwości regionu czy nawet państwa.
UNISDR jako agenda ONZ nie odpowiada za wsparcie finansowe regionów dotkniętych katastrofami tylko wspiera przedsięwzięcia zapobiegające im oraz - gdy już wystąpią - szybką na nie reakcję. Porozumienie z UNISDR wpływa jednak pośrednio na przepływy finansowe w Unii - wzmacnia pozycje samorządów wspierających Fundusz Solidarności, utworzony specjalnie na takie okazje. To z niego powinno popłynąć dodatkowe finansowanie dla władz lokalnych, regionalnych i krajowych. Jeśli mówimy o pieniądzach, to trzeba koniecznie powiedzieć o tych przeznaczanych na zwiększenie odporności regionów na zjawiska naturalne. Porozumienie podpisane przez Komitet Regionów wpłynie na większą otwartość Komisji Europejskiej na tego typu projekty, ale - co jest bardzo ważne - jednym z warunków otrzymania wsparcia na konkretną inwestycję powinna stać się jej wysoka odporność na zagrożenia naturalne.

Rozmawiała
MARYLA RZESZUT

ADAM BANASZAK to ekonomista, menedżer, wiceprzewodniczący Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Jeden z najaktywniejszych delegatów Polski w Komitecie Regionów UE w Brukseli, gdzie koordynuje prace Komisji Zasobów Naturalnych (NAT) zajmującej się m.in. problematyką rolnictwa i zdrowia. Jest przewodniczącym delegacji w tej grupie i członkiem prezydium.
W latach 2008-2011 był delegatem Polski do Kongresu Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy w Strasburgu.
Miłośnik sportu (biega i żegluje). Jest inicjatorem Grand Prix Województwa Kujawsko-Pomorskiego w biegach długodystansowych.