Archeolodzy opracowali wyniki badań w Biskupinie z lat 1934-1939

Dzięki medialnemu zaangażowaniu Kierownictwa Ekspedycji Wykopaliskowej społeczeństwo na bieżąco było informowane o wynikach prowadzonych tam badań. Znaczne umiejętności organizacyjne i szerokie horyzonty intelektualne prof. Józefa Kostrzewskiego i jego zastępcy, doktora Zdzisława Rajewskiego, umożliwiły od samego początku badań zastosowanie nowoczesnych technik dokumentujących wykopaliska.
Od 1935 roku do zdalnego fotografowania z góry używano balon z podwieszonym aparatem, który pozwalał wykonywać zdjęcia z niskiego (jak na ryc. 1) i średniego pułapu.

Dwa lata później władze wojskowe skierowały do Biskupina balon obserwacyjny, dzięki któremu można było fotografować wykopaliska z jeszcze wyższego pułapu (ryc. 2). Zdjęcia wykonane z balonu ukazywały w sugestywny sposób znakomicie zachowane struktury grodu z wczesnej epoki żelaza, zarówno z bardzo małej wysokości, jak i z pułapu znacznie wyższego (do około 1000 m). Był to znakomity materiał ilustracyjny, który doskonale dokumentował zarówno poszczególne domostwa (ryc. 1), jak i całą strukturę zabudowy grodowej (ryc. 2) (wały skrzyniowe, falochron, rzędy budynków, ulice).

Już w pierwszych sezonach badań archeolodzy odkryli znakomicie zachowane drewniane pozostałości grodu. Do końca sierpnia 1939 roku przebadano obszar około 1 ha, co stanowi ok. połowę powierzchni osiedla obronnego
Działania wojenne przyczyniły się do utraty znacznej części dokumentacji wykopaliskowej (plany konstrukcji drewnianych, przekroje, notatki, szkice, dzienniki wykopalisk), które były niezbędne do naukowego opracowania tego najbardziej rozpoznawalnego w Polsce stanowiska archeologicznego. Zachowało się na szczęście kilkaset klisz fotograficznych w kilku instytucjach muzealnych w Warszawie, Poznaniu i Biskupinie.

Dla archeologa opracowującego naukowo stanowisko archeologiczne najważniejsze informacje zawarte są w 3 źródłach dokumentacji: rysunkowej, fotograficznej i opisowej. W przypadku Biskupina dysponujemy niepełną dokumentacją rysunkową i fotograficzną (większość zdjęć z lat 1938-1939 zaginęła). Dzięki rozwojowi cyfrowych technologii otworzył się jednak szeroki wachlarz możliwości, które można wykorzystać w celu naukowego opracowania stanowiska. Takie możliwości daje m. in. fotogrametria, wykorzystująca fotografie do naukowego opracowania.

Dzięki współpracy z Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, Zakładem Fotogrametrii, Teledetekcji i Informacji Przestrzennych (ZFTiSIP) Wydziału Geodezji Politechniki Warszawskiej, a także Zespołem Budownictwa Ogólnego i Zrównoważonego Rozwoju z Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej powstała idea stworzenia projektu badawczego, którego celem nadrzędnym było opracowanie wyników badań z lat 1934-1939 w Biskupinie.

Projekt pt. "Opracowanie zabudowy grodu kultury łużyckiej na stanowisku 4 w Biskupinie. Badania przedwojenne" został pozytywnie rozpatrzony przez organy podległe Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Powyższy program, którego beneficjentem jest Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, został zrealizowany dzięki dofinansowaniu zadań w ramach Programu/Priorytetu Dziedzictwo kulturowe/Ochrona zabytków archeologicznych ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Koncepcja projektu opierała się na dwóch głównych nurtach, które prowadzą do zamierzonego głównego celu, jakim jest opracowanie zabudowy grodu. Do nich zalicza się stworzenie m. in. obrazów trójwymiarowych, które wraz z innymi danymi (tekstowymi i graficznymi) zostały umieszczone w zaprojektowanej bazie danych GIS. To zadanie zostało powierzone zespołowi naukowców z ZFTiSIP. Równolegle były prowadzone przez zespół archeologów i naukowców z Biskupina i ZBOiZR prace koncepcyjne, których celem było początkowo zweryfikowanie i wyodrębnienie poszczególnych konstrukcji. Następnie przeprowadzono badania m. in. statyczno-wytrzymałościowe ustrojów konstrukcyjnych. Na podstawie zinwentaryzowanych fotografii, obrazów trójwymiarowych, bazy danych GIS, zrekonstruowanych ustrojów konstrukcyjnych można było opracować naukowo zabudowę grodu w Biskupinie.

Dla archeologa, który opiera się głównie na materiale ilustracyjnym, szczególne znaczenie mają modele przestrzenne i ortofotomapy powstałe dzięki specjalistycznemu oprogramowaniu (ryc. 3)

Dzięki modelom przestrzennym możemy dokonywać różnorodnych pomiarów i analiz. Szczególnie ważne są pomiary wysokościowe, gdyż poziom, na których zalegają poszczególne elementy, świadczy o jego chronologii. Jest to szczególnie istotne w przypadku Biskupina, gdzie nawarstwiają się relikty budynków i ulic pochodzące z różnych okresów (faz zasiedlenia grodu). Dzięki modelom przestrzennym jesteśmy w stanie zrekonstruować wiele danych, których nie zawiera dokumentacja rysunkowa (w przypadku planów z Biskupina jest to brak pomiarów wysokości, bez których archeolog często ma znacznie utrudnione zadanie).
Natomiast dzięki tzw. ortofotomapie możemy zweryfikować i uzupełnić plan stanowiska o obiekty widoczne na ortofotomapie, a nie uwzględnione na planie, tak jak to pokazuje ryc. 4.

Projekt ten nie wyczerpuje wszystkich możliwości wykorzystania dostępnych informacji o grodzie. Planujemy, że w przyszłości Muzeum w Biskupinie przygotuje następny projekt, który będzie dotyczyć badań powojennych.