Bydgoszcz pamięta. 42. rocznica śmierci Mariana Rejewskiego

Zobacz wideo: Budowa nowego kampusu Akademii Muzycznej może się rozpocząć

Bydgoszczanin Marian Rejewski - geniusz, który był prekursorem nowoczesnych metod łamania szyfrów, konstruktor „bomby Rejewskiego” (pierwowzoru elektrycznych maszyn łamiących kody). Nim jednak doszło do złamania kodu Enigmy, najpierw student ostatniego roku matematyki na Uniwersytecie Poznańskim, na początku 1929 r. uczestniczył w kursie kryptologii. 1 września 1932 roku rozpoczął pracę w Biurze Szyfrów w Warszawie, a już w grudniu rozwiązał szyfr Enigmy! Do Rejewskiego dołączyli koledzy ze studiów, razem aż do wybuchu wojny pracowali przyspieszeniem znajdowania kluczy dziennych i kluczy depesz. Dokonania trójki kryptologów umożliwiły Brytyjczykom odczytywanie zaszyfrowanej niemieckiej korespondencji (depesz wojskowych). Wojnę Rejewski spędził we Francji i w Wielkiej Brytanii - na Wyspy dotarł w sierpniu 1943 r. razem z Henrykiem Zygalskim, po wcześniejszym pobycie w hiszpańskim więzieniu. Z trójki kryptologów nie żył już Jerzy Różycki, który zginął w katastrofie na Morzu Śródziemnym w styczniu 1942 r. W Anglii, pracując w Sztabie Naczelnego Wodza, Rejewski i Zygalski nie zajmowali się już szyframi Enigmy. Wywiad brytyjski nie dopuścił ich do pracy w tajnym ośrodku w Bletchley Park.

Do Polski Marian Rejewski powrócił 21 listopada 1946 r. Z przyczyn osobistych nie przyjął propozycji pracy m.in. na uniwersytecie w Poznaniu, wybrał życie rodzinne, żyjąc skromnie i przez 20 lat pracując w bydgoskich przedsiębiorstwach. W 1967 r. przeszedł na emeryturę, a dwa lata później przeprowadził się do Warszawy. Kilka lat później ujawnił swój udział w rozpracowaniu Enigmy. Zmarł na zawał serca 13 lutego 1980 roku w Warszawie, gdzie został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Zastępca Dyrektora IPN Gdańsk, prof. Mirosław Golon wraz z dyrektor Szkoły Podstawowej im. Mariana Rejewskiego w Białych Błotach Danutą Ferenstain oraz delegacją nauczycieli złożyli kwiaty na grobie Mariana Rejewskiego.

W niedzielę, 13 lutego, w dniu 42. rocznicy śmierci Bydgoszczanina Stulecia (taki honorowy tytuł m.in. Marianowi Rejewskiemu został nadany głosami mieszkańców z okazji 100. rocznicy powrotu Bydgoszczy do Polski) wiceprezydent Bydgoszczy Michał Sztybel złożył kwiaty przy ławeczce-pomniku Mariana Rejewskiego. Wiceprezydent w mediach społecznościowych zapowiada, że za miesiąc odbędzie się premiera reportażu historycznego autorstwa dr hab. Roberta Gawłowskiego pt. „Jestem tym, który rozszyfrował Enigmę”.

Oczywiście, rzeźba Mariana Rejewskiego u zbiegu ulic Gdańskiej i Śniadeckich to nie jest jedyne miejsce w Bydgoszczy, które przypomina o tej wybitnej postaci w naszym mieście.

• na froncie budynku przy ul. Wileńskiej 6 - w tym miejscu urodził się i mieszkał w dzieciństwie;
• na budynku Muzeum Wojsk Lądowych przy ul. Czerkaskiej;
• na gmachu obecnego I Liceum Ogólnokształcącego przy placu Wolności, gdzie Rejewski uczył się i zdał maturę w 1923 roku w ówczesnym Państwowym Gimnazjum Klasycznym.
• Tablica jest także na kamienicy przy ul. Gdańskiej 10, gdzie Rejewski mieszkał w latach 1962-69 i tu spisał swoje wspomnienia. Marian Rejewski mieszkał również w budynku przy ul. Dworcowej 10 (tu też przypomina o tym tablica).
• Wybitny matematyk i kryptolog patronuje Zespołowi Szkół nr 24 w Bydgoszczy, a także SP w Białych Błotach.
• Od 2 lutego 2022 r. imię Mariana Rejewskiego nosi Dworzec Bydgoszcz Główna, a od 11 lutego historyczna postać jest także patronem sali konferencyjnej w delegaturze IPN w Bydgoszczy.