Czy generał Haller obejrzał „Zemstę” w toruńskim teatrze? Toruński naukowiec opowie o nowych ustaleniach

Zapowiedział pan ujawnienie nieznanych dotąd materiałów z teatralnego życia Torunia. To nie pierwsze pana znaleziska w tej dziedzinie.
Od wielu lat zajmuję się historią życia teatralnego regionu, przede wszystkim dziejami teatrów w Toruniu i Elblągu. Opublikowałem m.in. monografię dotyczącą historii teatru niemieckiego w Toruniu. Wyniki swoich badań ogłaszałem podczas wielu wykładów i konferencji w Niemczech, Austrii, Czechach, Rumunii i w Polsce. Do cennych materiałów źródłowych, które stanowią podstawę moich publikacji, docierałem podczas kwerend archiwalnych w Niemczech i w Polsce. Tak było także w przypadku pracy nad historią teatru w Toruniu w przełomowym roku 1920, gdy Toruń został przejęty przez władze polskie po okresie zaborów.

Tym razem podjął się pan zadania zrekonstruowania okoliczności powstania pierwszych polskich spektakli w Teatrze Miejskim w Toruniu. Te okoliczności nie były dotąd znane. W jaki sposób dotarł pan do tych materiałów?
Do wstępnych informacji dotyczących pierwszego spektaklu w języku polskim w Teatrze Miejskim dotarłem już wiele lat temu, gdy pracowałem nad historią teatru niemieckiego w Toruniu. Wzmiankowałem wówczas o tym w dwóch moich wcześniejszych publikacjach. Zakładałem, że te dane – tak istotne dla historii teatru polskiego w Toruniu – są bardzo dobrze znane toruńskim teatrologom. Gdy okazało się, że teatrolog z UMK, Artur Duda, w jednym ze swoich artykułów orzekł, że istnieje luka badawcza dotycząca pierwszych spektakli w języku polskim w Teatrze Miejskim i napisał w swojej książce o teatrze toruńskim, że nie udało mu się dotrzeć do źródeł mogących naświetlić tę kwestię, uznałem, że istnieje potrzeba merytorycznego opracowania tego bardzo ważnego dla historii miasta zagadnienia. Tym bardziej, że materiały archiwalne istnieją i pozwalają na zrekonstruowanie nie tylko okoliczności dotyczących pierwszego spektaklu w języku polskim w toruńskim
Teatrze Miejskim, ale i szerzej umożliwiają rekonstrukcję pełnej historii Teatru Miejskiego w Toruniu od momentu wkroczenia wojsk polskich do miasta po okresie zaborów (18.01.1920) aż do oficjalnej inauguracji pierwszego polskiego sezonu teatralnego w utworzonym Teatrze Narodowym (28.11.1920). Ponownie podjąłem zatem prace archiwalne, tym razem nad historią polskiego teatru, dzięki którym dotarłem do kluczowych źródeł. Pokazują one, że w okresie, w którym odbudowywała się polska państwowość w Toruniu, scena Teatru Miejskiego stała się przestrzenią wielu ważnych wydarzeń mających wymiar nie tylko artystyczny, ale też znaczenie dla życia społeczno-politycznego miasta.

Zapowiedział pan ujawnienie nieznanych dotąd faktów. Czego możemy się spodziewać.
Nie mogę zdradzić wszystkich szczegółów. Na pewno – poza odpowiedzią na pytanie postawione w tytule wykładu i prezentacją źródeł unaoczniających okoliczności wystawienia pierwszego spektaklu w języku polskim – opowiem o tym, co robili polscy oficerowie artylerii w Teatrze Miejskim, jakie znane zespoły teatralne dały występy gościnne na tej scenie i jaka opera zachwyciła polską publiczność w lipcu 1920 roku, dlaczego na inaugurację działalności polskiego teatru zagrano „Zemstę”, z jakimi problemami zmagali się w listopadzie 1920 roku polscy aktorzy, których zaangażował dyrektor Frączkowski, czy można było rozmawiać w teatrze w języku niemieckim, a także o nowych ustaleniach dotyczących inauguracji działalności Teatru Narodowego w Toruniu.

Pojawi się również publikacja na ten temat?
Przygotowuję do druku monografię dotyczącą działań polskiej inteligencji w Toruniu na rzecz propagowania słowa polskiego za pomocą medium teatru w latach 1904–1920. W okresie zaborów było to bardzo trudne zadanie i wymagało podjęcia walki z niemiecką propagandą w obszarze życia kulturalnego miasta, w którym bardzo ważną rolę odgrywał – podejmujący często prusko-niemieckie akcje propagandowe – Teatr Miejski.

Spotkanie z prof. Markiem Podlasiakiem odbędzie się w Muzeum Historii Torunia (Dom Eskenów. Łazienna 16) 30 marca 2023 r., godz. 17.00