Dwory obronne

Dwór w Grochlinie to ewenement w naszym regionie, a jakże mało znany. Podobne budowle w Polsce są szeroko rozreklamowane, a zwykle prezentują się o wiele gorzej. Za to nasz Grocholin jest - co tu dużo mówić - piękny i zadbany. A jakie cudne widoki roztaczają się z wieży fortalicji! Wokół przecież pałuckie wzgórza, o których pisałem w ostatnim wydaniu "Turystyki i tajemnic".

Dwory obronne

Aby nieco przybliżyć termin "dwór obronny", należy powiedzieć, iż jest to budowla mieszkalna, wznoszona w średniowieczu, a i nieco później, zapewniająca schronienie w razie oblężenia i możliwość obrony. Cechą charakterystyczną konstrukcji są grube mury i brak dziedzińca, a często - tak jak jest w Grocholinie - także wieża.

Imię jego Grochola

W pierwszej połowie XIX w. obok fortalicji wzniesiono pałacyk w stylu późnoklasycystycznym, bez zdobień. Tak wygląda z wieży.

Grocholin wzmiankowany był po raz pierwszy w 1384 r. jako Grocholyno, a wywodzi się ze staropolskiego imienia Grochola lub Grochoła.

Jak się uważa, we wczesnym średniowieczu miejscowość należała do możnego rodu Pałuków i być może już wtedy, podobnie jak w pobliskiej Gołańczy (Wielkopolskie), istniała tu jakaś budowla obronna. Później Grocholin przeszedł na własność Grocholskich herbu Sulima i wreszcie arcybiskupa gnieźnieńskiego Wojciecha Baranowskiego herbu Korwin.

To właśnie z jego inicjatywy, w pierwszej połowie XVII w. lub już na przełomie XVI i XVII w. wniesiono grocholiński dwór. Dodajmy - w znanej nam formie, bo być może jakaś budowla stała tu wcześniej. Wzniesiony został w stylu późnogotyckim, ale późniejsze ingerencje architektoniczne dodały mu cech manierystycznych i neogotyckich. W źródłach nazywany był zamkiem lub kamienicą. W XVIIIw. zawaliła się baszta i wkrótce cały dwór popadł w ruinę. Odbudowany został w 1836 r. przez kolejnego właściciela, Carla von Treskow. Wtedy też zbudowano nową wieżę, która stanowi wyraźny dysonans architektoniczny w stosunku do bryły całej fortalicji. Trzeba jednak powiedzieć, że ta zachowała niemal pierwotny charakter. Byłoby zapewne inaczej, gdyby nie to, że obok wybudowano nowy pałac, do którego przeniósł się właściciel. Dwór obronny zamieniono w zbrojownię i swoiste muzeum militariów.

Można zwiedzać

Widok z wieży na fragment przydworskiego stawu. Na pierwszym planie stalowa lampa stylizowana na fantastyczną rybę.

Dwór jest własnością Agencji Rynku Rolnego w Bydgoszczy, ale dzierżawi go miejscowe gospodarstwo rolne. Budynek można zwiedzać, a nawet wejść na wieżę, z której roztacza się rozległy widok na okolicę. Widać m.in. położoną na wzgórzu Kcynię i najwyższą górę Pałuk - Chełmianki (161,9 m n.p.m.). Dwór oferuje także miejsca noclegowe - jest ich 12.

Park i stawy

W I połowie XIX w. wraz z budową klasycystycznego pałacu założono park krajobrazowy o powierzchni ok. 10 ha. Zieleń starych drzew kontrastuje uroczo z błękitem trzech stawów powstałych przez spiętrzenie Strugi Smoguleckiej, zwanej też Kcynianką.

Kontakt

Aby zwiedzić grocholiński dwór, należy skontaktować się z biurem tutejszego gospodarstwa rolnego, tel. 052/ 589-42-94 w godz. 7.00-15.00.