Janowiec Wielkopolski - miasteczko otulone Wełną [ZOBACZ ZDJĘCIA]

Podczas naszych turystycznych peregrynacji odwiedzimy dziś południowo-zachodnią część regionu kujawsko-pomorskiego: Janowiec Wielkopolski, Zrazim i Żerniki. Wszystkie miejscowości leżą przy jednej drodze prowadzącej ze Żnina. Z dojazdem nie będzie więc kłopotu.

Janowiec to spokojne miasteczko. Bez znaczących zabytków czy szczególnych okazów przyrody, ale jest to "coś", co rasowemu turyście każe postawić tu stopę. Okolica urokliwa, bliskość jezior zapowiadająca (Pojezierze Gnieźnieńskie). Sama zaś Wełna, choć tu jeszcze wąska, szlak kajakowy aż po ujście do Warty stanowi. Rzeka ma 118 km, w Janowcu do ujścia pozostaje 75.

Przez Janowiec przebiegają też szlaki lądowe, by wymienić im. Hipolita Cegielskiego, Nad Wełną, Janowiecki Szlak Rowerowy. Węzeł szlaków (oznakowany stosowną tablicą) z pełnym wykazem tras znajduje się przy pl. Wolności w samym centrum miasta.

Dojazd, niezbędne informacje

- Janowiec Wielkopolski leży w południowo-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, w powiecie żnińskim. Miasteczko wyznacza niemal połowę drogi z Bydgoszczy do Poznania. To nieco ponad 60 km.
- Dobry dojazd z Bydgoszczy i okolic zapewnia droga krajowa nr 5, z której w Żninie należy skręcić w prawo na Cerekwicę. Na trasie znajdują się Żerniki i Zrazim.
- Z Bydgoszczy do Janowca kursują trzy bezpośrednie autobusu PKS-u: godz. 11.50, 17.00 i 21.20 (ten ostatni od poniedziałku do piątku w dni robocze). Autobusy przejeżdżają przez Żerniki i Zrazim.
- Janowiec Wielkopolski nie posiada bazy noclegowej. Najbliższa znajduje się w Żninie i okolicach.

Od Wełny wszystko się zaczęło. W czasach pradawnych stanął nad nią Janowy Młyn, zapewne od imienia młynarza nazwany. Mąkę dla tej i okolicznych osad produkował.

Pierwszy pisany dokument z roku 1295 o Janowym Młynie właśnie wspominał. Wystawił go książę wielkopolski Przemysław II (Przemysł II), nadając rycerzowi Wojciechowi, synowi Jana, prawo lokacji miasta. W roku 1995 Janowiec obchodził 700-lecie istnienia, co tablicą pamiątkową przy pl. Wolności uwieczniono. (Warto by ją odnowić.)

W roku 1458 wciąż niewielkie prywatne miasto (na przestrzeni wieków było własnością wielu rodów wielkopolskich) dorzuciło swój "kamyczek" do wysiłku Rzeczypospolitej w wojnie trzynastoletniej z zakonem krzyżackim - wystawiło dwóch zbrojnych.

W historii Janowca zapisał się rok 1682, gdy przejeżdżał przez nie na odsiecz Wiednia król Jan III Sobieski (jego wojska starły się z Turkami w 1683 r.). Mieszkańcy Janowca brali udział w Wiośnie Ludów - zrywie przeciwko zaborcy w roku 1848 roku, a także w powstaniu wielkopolskim na przełomie 1918 i 1919 roku.

W krajobrazie Janowca wyróżnia się wysoka wieża kościoła pw. św. Mikołaja z roku 1840, późnoklasycystycznego. Wcześniej miasteczko posiadało świątynie drewniane.

W latach 1922-1924 kościół św. Mikołaja rozbudowano o transept, wieżę i absydę. Niektóre elementy wyposażenia są starsze niż kościół: ołtarz boczny pochodzi z drugiej połowy XVII wieku, zaś późnobarokowa ambona - z ok. 1730 roku. W kościele znajduje się ufundowana w roku 1862 tablica upamiętniająca 200 rocznicę przejścia przez miasto Sobieskiego.

Listę zabytków uzupełnia znajdująca się na cmentarzu przy ul. Gnieźnieńskiej kaplica pw. św. Barbary z roku 1853 (szachulcowa) i wznoszący się przy ul. Szkolnej eklektyczny pałac z drugiej połowy XIX wieku (dziś gimnazjum publiczne). Przy ul. Parkowej zachowały się budynki o konstrukcji szachulcowej z pierwszej połowy XIX stulecia.

Miło jest usiąść w słoneczny dzień na ławeczce na pl. Wolności pośród kwiatów albo w parku nad Wełną. W barze w centrum miasta można wypić aromatyczną kawę, a potem ruszyć w kierunku miejscowości Zrazim i Żerniki. To następny cel naszej wycieczki.

W tej pierwszej wsi - nomen omen - można się trochę zrazić do ludzi i historii. Jak bowiem traktować fakt, że poewangelicki kościół znajduje się w rozpaczliwym stanie, wręcz woła do nieba o zmiłowanie.
Świątynię wzniesiono w roku 1892 w stylu neogotyckim. Mury są w dobrym stanie, ale wnętrze jest całkowicie zdewastowane, okna powybijane. Drzwi zabezpieczone są kawałkiem drutu.

Na ścianach widnieją jeszcze wyblakłe cytaty z Biblii w języku niemieckim.

We wsi wznosi się ceglana bryła kościoła pw. Narodzenia NMP z drugiej połowy XV wieku. Drogę do świątyni wskazują znaki.

Żerniki są najstarszą osadą w gminie Janowiec Wielkopolski, wzmiankowaną już w roku 1136.
Nazwa wywodzi się najpewniej od słowa "żerdź". W dawnej Polsce żyrdnicy przy pomocy żerdzi rozbijali namioty dla wędrującego dworu. Wiadomo, że we wczesnym średniowieczu własność wsi była podzielona między arcybiskupów gnieźnieńskich a ród rycerski.

W roku 1298 Żerniki wymieniane były jako prywatne miasto Dryjów, którzy przyjęli nazwisko Żernickich. Jeszcze w XIII lub XIV wieku Dryjowie ufundowali tu drewniany kościół. W XV stuleciu miejscowość przeszła na własność Podniewskich. Z ich zatem fundacji najprawdopodobniej w roku 1467 zbudowano murowany kościół, który możemy podziwiać do dziś.

To gotyk, ale zwieńczony barokowym szczytem. Wysoki dwuspadowy dach przykryty jest ceramiczną dachówką.

Na wewnętrznych ścianach zachowały się oryginalne późnogotyckie freski sakralne.

W pobliżu kościoła znajduje pochodząca z XIX wieku drewniana dzwonnica. Na uwagę zasługują też wiekowe drzewa.

Żerniki straciły prawa miejskie w roku 1849, ale do dziś zachowały w swym centrum małomiasteczkowy charakter.