Jedyna taka wieczerza. Jak dawniej obchodzono Wigilię na Kujawach

Na Kujawach, zgodnie z tradycją, Wigilia jest postną, ale uroczystą wieczerzą kończącą Adwent, spożywaną w gronie rodzinnym. Przy stole nakrytym białym obrusem, pod który podkładano siano i drobne monety, zasiadała parzysta liczba osób. Pamiętano o dodatkowym nakryciu dla niezapowiedzianego gościa.

Z uszanowaniem układano na chlebie lub talerzu opłatek, którym łamiąc się rozpoczynano wieczerzę. Podczas uczty wigilijnej spożywano 12 potraw, co odpowiada liczbie apostołów. Musiały to być potrawy z produktów, z pola, lasu, ogrodu i wody. Były to: zupa z suszonych śliwek z kluskami, zupa grzybowa, kapusta z grochem, z grzybami, kluski z makiem, ryby smażone, śledzie, strucla z makiem, pierniki, jabłka.

Opłatek, będący w istocie chlebem oznacza dobrobyt i początek nowego życia. Symbolizuje zgodę i jedność, która dotyczy nie tylko ludzi, ale i zwierząt. I dziś na wsi gospodyni odkłada różowy opłatek by z odrobiną potraw zanieść nazajutrz zwierzętom.

Ryba w początkach chrześcijaństwa stała się symbolem Chrystusa i Kościoła. Przypomina o chrzcie, zmartwychwstaniu i nieśmiertelności. Groch, który według wierzeń ludowych chronił przed chorobami w połączeniu z kapustą gwarantował również urodzaj w nadchodzącym roku. Mak od wieków uważany za symbol płodności i urodzaju. Miód to obfitość, dobrobyt i bogactwo.Uważany, jako pożywienie dane od Boga. Ziarna zbóż to źródło życiodajnej mocy i plenności. Grzyby według wierzeń ludowych ułatwiają kontakt ze światem zmarłych.

Po wieczerzy śpiewano kolędy i przychodził czas na wróżby. Gospodarze rzucali kłosami wyciągniętymi ze snopów o belki sufitu, aby dowiedzieć się, czy przyszłoroczne plony będą obfite. Wychodzili do sadu by pogrozić drzewom, które nie owocowały, zapewniając sobie w ten sposób urodzaj w następnym roku. Każdy z domowników wyciągał spod obrusa źdźbło siana, kto wyciągnął najdłuższe, temu wróżono najdłuższe życie. Dzieci wyciągały spod obrusa drobne monety. Wierzono, że jeśli w noc wigilijną świecą gwiazdy, to kury przez najbliższy rok będą się dobrze niosły.

Na Kujawach jeszcze do II wojny światowej, Wigilii towarzyszyły rozmaite zabiegi magiczne, zakazy, nakazy i wróżby. Obowiązywał m.in. zakaz szycia i przędzenia, a gospodynie podlegały zakazowi wstawania od stołu podczas wieczerzy, bowiem kury mogły przestać znosić jajka. Wierzono, że jeśli w noc wigilijną świecą gwiazdy, to kury przez najbliższy rok będą się dobrze niosły. Jeśli niebo było zachmurzone, wróżyło to dobrą mleczność krów. Wierzono również, że zwierzęta w noc wigilijną mówią ludzkim głosem.

Po wieczerzy był czas na obdarowywanie się. Niegdyś podarunki otrzymywały na ogół dzieci. Były to pierniki, jabłka, orzechy i cukierki. Dziś podarki w wieczór wigilijny na Kujawach zachodnich, podobnie jak w Wielkopolsce ,przynosi gwiazdor, a w innych częściach Polski Święty Mikołaj.