Kontrowersyjne zmiany w przeszczepach wątroby. Decyzję w tej sprawie przejęła Warszawa. Lekarze z ośrodków regionalnych zaniepokojeni

Grupa posłów, w tym Norbert Pietrykowski z Polski 2050, wystosowała interpelację do minister zdrowia. Chodziło o zmiany w "zasadach alokacji wątrób"przeznaczonych do przeszczepienia. Wprowadzone z początkiem roku przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji "Poltransplant" zmiany wzbudziły ogromne kontrowersje w środowisku medycznym.

Nowe regulacje spotkały się ze zdecydowanym sprzeciwem sześciu z dziewięciu ośrodków transplantacyjnych w Polsce (jednym z nich jest Bydgoszcz).

Kluczowym zarzutem wysuwanym przez przeciwników zmian jest ograniczenie dostępności do przeszczepów dla pacjentów z wielu regionów kraju.

Posłowie dopytywali więc o merytoryczne uzasadnienie dla takiej zmiany: "Czy ministerstwo analizowało potencjalny konflikt interesów obecnego konsultanta krajowego ds. transplantologii, który jest jednocześnie kierownikiem jednego z ośrodków i beneficjentem nowych zasad?"

W interpelacji zwrócono uwagę na brak konsultacji "Poltransplantu" z ośrodkami transplantacyjnymi oraz pominięcie opinii Krajowej Rady Transplantacyjnej. Podczas jej ostatniego posiedzenia w grudniu 2024 r. zgłoszono propozycję odsunięcia w czasie wdrożenia nowych zasad alokacji, jednak nie została ona przyjęta.

Lekarze nie kryli obaw o pogorszenie dostępu do przeszczepów i zagrożenie dla pacjentów. Dotychczasowe zasady pozwalały na efektywne wykorzystanie narządów dzięki pracy regionalnych biur koordynatorów transplantacyjnych. Średni odsetek dawców wzrastał, zwłaszcza w regionach, które aktywnie prowadziły kampanie edukacyjne. Zdaniem posłów, obecne zmiany mogą podważyć te osiągnięcia i doprowadzić do spadku liczby dawców w niektórych częściach kraju.

Ministerstwo Zdrowia w odpowiedzi na interpelację argumentuje, że dotychczasowy system alokacji wątrób, oparty na zasadzie równomiernego dostępu wszystkich ośrodków transplantacyjnych do pobranych organów, nie odzwierciedlał rzeczywistych potrzeb pacjentów. W rezultacie ośrodki z mniejszą liczbą oczekujących pacjentów miały identyczne możliwości pobrania narządu co placówki, w których zapotrzebowanie było znacznie większe. W 2021 roku w Polsce przeprowadzono 277 przeszczepień wątroby, a w 2024 roku liczba ta wzrosła do 627. W opinii Ministerstwa dotychczasowy mechanizm dystrybucji nie odpowiadał dynamicznemu rozwojowi systemu transplantacyjnego oraz nie zapewniał sprawiedliwego podziału narządów.

Nowe przepisy mają opierać się na zasadzie priorytetowego traktowania pacjentów według pilności przeszczepienia. To oznacza, że podstawowym kryterium wyboru biorcy są wskazania medyczne, a nie lokalizacja ośrodka transplantacyjnego – argumentuje resort zdrowia. Ministerstwo podkreśla, że kryteria te wynikają z obowiązujących przepisów, a ich celem jest zagwarantowanie równego dostępu do przeszczepów oraz zapewnienie skuteczności procedur.

Według podsekretarza stanu, Marek Kosa, zmiana była konsultowany z ośrodkami transplantacyjnymi, a zgłaszane przez nie uwagi zostały przeanalizowane. W momencie, gdy nowe zasady miały wejść w życie, część placówek wyraziła zdecydowany sprzeciw, mimo wcześniejszego konsensusu. W wyniku tej sytuacji Poltransplant zdecydował się na odroczenie wdrożenia nowych zasad do 1 stycznia 2025 roku, by dać ośrodkom czas na dalsze konsultacje. Pomimo tego okresu przejściowego, sprzeciw ponownie zgłoszono tuż przed planowanym wdrożeniem zmian.

Resort zdrowia odrzucił również zarzuty dotyczące potencjalnego konfliktu interesów, jakie pojawiły się wokół prof. Michała Grąta, konsultanta krajowego w dziedzinie transplantologii klinicznej, który jednocześnie kieruje jednym z ośrodków transplantacji wątroby w Polsce.

Wiceminister zapewnił, że nowy system może podlegać dalszym modyfikacjom. 29 stycznia 2025 roku odbyło się spotkanie kierowników ośrodków transplantacyjnych, przedstawicieli Poltransplantu oraz Ministerstwa Zdrowia, podczas którego omawiano ewentualne korekty w nowym systemie.