To już trzeci i ostatni odcinek malowniczej trasy przez północno - wschodnie zagony Krajny w regionie kujawsko - pomorskim. Zanim pożegnamy ją na dobre, zwiedźmy miasteczko, małe co prawda, ale - choćby przez nazwę - znaczące. Kamień to przecież milowy w naszej wędrówce.
Na wzniesieniu
Kamień Krajeński rozbudowany na łagodnym wzniesieniu o wys. 114 m n.p.m. liczy ok. 2 tysięcy mieszkańców. W krajobrazie dominuje barokowy kościół parafialny pw. świętych Piotra i Pawła, wzniesiony w latach 1720-22 z fundacji abpa Stanisława Szembeka. Świątynia jest kontynuatorką tradycji znacznie wcześniejszej - od 1372 r. stał tu drewniany kościół, a następnie - w 1581 - renesansowy, fundowany przez abpa Stanisława Karnkowskiego.
Osada nad jeziorem
Osada nad jeziorem
Protoplastą Kamienia była osada i gród Wawrzeszkowo, zbudowane na wzniesieniu opodal jez. Mochel. Wawrzeszkowo zostało przyłączone do dzielnicy wielkopolskiej wraz z całą Krajną w 1107 r. przez Bolesława Krzywoustego. Od XIII w. stanowiło własność abpa gnieźnieńskiego, a jego włości rozciągały się po kasztelanię słupską. Na te tereny wyprawił się w 1307 r. biskup Kamienia Pomorskiego (dziś Zachodniopomorskie), Henryk Wachholz, który wcielił je samowolnie do swojej diecezji. Pół wieku później z nadania Kazimierza Wielkiego Krajnę otrzymał abp gnieźnieński Jarosław Bogoria - Skotnicki, któremu miejscowość zawdzięcza lokację na prawie magdeburskim i lata świetności.
Ten drugi kościół, jako siedziba archidiakonatu kamieńskiego i pomorskiego, został podniesiony w 1651 r. do rangi kolegiaty (zniesienie kolegiaty nastąpiło w 1820 r.).
Współczesny, barokowy wygląd zawdzięcza gruntowanej przebudowie. Zbudowano go z cegły na fundamentach z głazów granitowych. Kościół jest budowlą jednonawową z prezbiterium (przedłużenie nawy głównej poza skrzyżowanie naw) i transeptem (nawą poprzeczną). Wystrój barokowy i rokokowy pochodzi z XVIII w. W 1865 r. dobudowano transept. Na południowo - wschodniej ścianie prezbiterium oglądać można renesansowe sgraffito z ok. 1578 r. wyobrażające św. Krzysztofa.
Mury obronne
Niewiele zostało po średniowiecznych murach obronnych okalających Kamień - ot kilkadziesiąt metrów od strony stadionu. Pomyśleć by można, że to właśnie mury, a właściwie kamienie użyte do ich budowy, znalazły odbicie w nazwie miasta. Oto każdy chłop wracający z pola został zobowiązany do przywiezienia partii kamieni. A tych i dziś w okolicach jest mnóstwo - to pamiątka ostatniego zlodowacenia. Ale nazwa Kamień (Lapis) użyta została już w kronice Galla Anonima odnoszącej się do wyprawy Krzywoustego. Kamienie wykorzystywane były także do budowy zamku. Na jego terenie była też wieża więzienna i drewniany dwór. Warownia służyła m.in. kolejnym książętom Kościoła. Część warowni zwana kamienicą przetrwała do początku XVIII w. Ruiny rozebrano ostatecznie w XIX w.
Miasto zachowało średniowieczny układ parcel budowlanych, choć domy pochodzą w większości z I połowy XIX w.
Turystyka
Prócz wspomnianego szlaku Bossuty, przez Kamień przebiega także 870-kilometrowy szlak rowerowy Greenway - Naszyjnik Północy. Kamień ma własną bazę wypoczynkową nad pobliskim jez. Mochel, przez które przepływa rzeka Kamionka. - dopływ Zalewu Koronowskiego. Rzeka dostępna jest dla kajakarzy.
