Powiat grudziądzki

ul. Małomłyńska 1, 86-300 Grudziądz
tel. (056) 45 14 400
fax (056) 45 14 401
email: [email protected]
[email protected]
www.powiatgrudziadzki.pl
Starosta Powiatu Grudziądzkiego - Marek Szczepanowski
Hasło promocyjne powiatu : "Nam ta ziemia od innych droższa"

Charakterystyka powiatu grudziądzkiego

Powiat grudziądzki położony jest na północno-wschodnim krańcu województwa kujawsko-pomorskiego. Graniczy od północy z powiatem kwidzyńskim (województwo pomorskie), od wschodu z powiatami: iławskim i nowomiejskim (województwo warmińsko-mazurskie), od południowego-wschodu i od południa z powiatami: brodnickim, wąbrzeskim i chełmińskim (województwo kujawsko-pomorskie), a od zachodu, Kępa Szynyska, z powiatem świeckim, wchodzącym także w skład województwa kujawsko-pomorskiego. Powiat zajmuje powierzchnię 728,4 km2 i podzielony jest na sześć gmin: od północy: gminę Rogóźno, od północnego-wschodu - gminę Łasin, od południowego - wschodu gminę Świecie nad Osą, od południa gminę Radzyń Chełmiński i od zachodu, wzdłuż Wisły - gminę Grudziądz. Pośrodku powiatu, otoczona pięcioma gminami, znajduje się gmina Gruta. Miasta leżące w granicach powiatu to: Radzyń Chełmiński i Łasin.

Powiat grudziądzki to wspaniałe zabytki

Jedną z największych atrakcji turystycznych powiatu są pozostałości średniowiecznych zamków krzyżackich w Radzyniu Chełmińskim, Rogóźnie i Pokrzywnie. Najsławniejsza z warowni - w Radzyniu Chełmińskim - posiada klasę międzynarodową w skali oszacowania wartości zabytków. Do naszych czasów zachowało się południowe skrzydło zamku z kaplicą i dwoma narożnymi kwadratowymi wieżami, część przyziemia a także przedzamcze w formie trapezu. Z udostępnionych do zwiedzania wież zamkowych turyści mogą podziwiać panoramę rozciągającą się na miasteczko i okolice. Z położonego na wyniosłym wzgórzu zamku w Rogóźnie pozostało czworoboczna wieża z bramą wjazdową, resztki murów, fragmenty przedzamcza oraz budynki gospodarcze z przełomu XVIII i XIX wieku. W Pokrzywnie obejrzeć można część zamkowych murów oraz trójkondygnacyjny spichlerz na przedzamczu.

Miłośnicy zabytkowej architektury mogą podziwiać wiele pozostałości po dawnych rezydencjach szlacheckich. Najcenniejszym zabytkiem tego typu jest zespół pałacowo - parkowy w Mełnie. Zbudowany on został w połowie XIX w. W nawiązującym do przeszłości stylu historyzmu pruskiego, wyróżniającym się syntezą przeróżnych form architektonicznych. W pałacowym parku znajduje się wspaniała kolekcja 39 zabytkowych drzew.

Bardzo interesujący jest również zespół dworski w Salnie, pochodzący z I połowy XIX w. Zachował się tutaj późnoklasycystyczny dwór oraz budynki gospodarcze (spichlerz, "Bażanciarnia", neogotycka kuźnia). Z innych obiektów tego typu uwadze turystów polecić można zespół dworsko - parkowy w Wydrznie oraz pochodzące z XVI w. ruiny dużego dworu w Boguszewie będące rzadkim przykładem budownictwa obronnego na Ziemi Chełmińskiej. Do interesujących obiektów zabytkowej architektury użytkowej zaliczyć należy również funkcjonujący do dziś czteropiętrowy młyn wodny w Słupskim Młynie pochodzący z XIX w. oraz drewniane chaty rozsiane głownie na terenach nadwiślańskich ( Dusocin, Wielki Wełcz, Zakurzewo, Mały Rudnik, Sztynwag), należące w przeszłości do kolonistów olęderskich, którzy osiedlali się na tych terenach w XVIII i XIX w. Na ziemiach obecnego powiatu grudziądzkiego zachowało się wiele zabytkowych kościołów, głównie gotyckich. Świątynie w Radzyniu Chełmińskim i Łasinie są najokazalsze, posiadają bogate, barokowe wyposażenie wnętrz.

Do osobliwości zaliczyć można kościoły w Grucie i Okoninie. Pierwszy pochodzący z końca XIII w. posiada widoczne cechy architektury romańskiej, drugi rzadkie w wiejskich kościołach wysokiej klasy średniowieczne malowidła. Bardzo bogaty wystrój wnętrz, charakterystyczny dla epoki baroku posiadają dwie świątynie drewniane w Szembruku i Świętem. Rzesze pielgrzymów przyciąga zespół klasztorny Kapucynów w Rywałdzie, z łaskami słynącą figurką Matki Boskiej Rywałdzkiej. Był on miejscem internowania w dniach 26 IX - 12 X 1953 r. księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego. Wydarzenia te upamiętnia sala pamięci, w której obejrzeć można pamiątki z okresu pobytu Prymasa Tysiąclecia w Rywałdzie.

Powiat grudziądzki to urokliwa przyroda i piękne krajobrazy

Teren powiatu grudziądzkiego oferuje wiele atrakcji turystom również dzięki bogactwu form morfologicznych i osobliwościom przyrody. Zdecydowana część (ok. 75%) powierzchni powiatu to tereny rolnicze urozmaicone malowniczymi jeziorami i bagienkami śródpolnymi. Spragnieni wypoczynku nad wodą, mogą zażywać kąpieli w licznych jeziorach, spośród których najlepiej zagospodarowane są: j. Kuchnia, j. Zamkowe. Uroku terenom powiatu grudziądzkiego dodają również parki podworskie oraz dość liczne zadrzewienia przyzagrodowe. Większość lasów skupia się w dolinie rzeki Osy oraz w północnej części powiatu.
Część gminy Grudziądz wchodzi w skład Chełmińskiego Parku Krajobrazowego. Obszar naszego powiatu obejmuje również tereny wchodzące w skład europejskiej sieci ochrony przyrody NATURA 2000 (Dolina Dolnej Wisły, Cytadela Grudziądzka oraz projektowana Dolina Osy).

Od 2006 roku gmina Świecie nad Osą wchodzi w skład obszaru Zielone Płuca Polski, dzięki temu, że większa część gminy (⅔powierzchni) to tereny chronionego krajobrazu Doliny Osy i Gardęgi, a dodatkowym walorem są atrakcyjne kompleksy lasów, jezior i użytków zielonych.
Doceniając walory przyrodnicze powiatu grudziądzkiego ustanowiono tu dwa obszary chronionego krajobrazu: "Strefy krawędziowej Doliny Wisły" oraz "Doliny Wisły i Gardęgi".
Amatorzy wycieczek pieszych i rowerowych mogą podziwiać piękno przyrody na terenach rezerwatów przyrody: "Jamy", "Dolina Osy" i "Rogóźno Zamek".
Największy rezerwat "Dolina Osy" zajmuje 665,12 ha. Utworzony został w 1994 r. w celu ochrony systemu przyrodniczego rzeki Osy. Występuje tu 59 gatunków ptaków chronionych (m.in. sowa uszata, czapla siwa, bocian czarny), a także inne, równie ważne, gatunki fauny, takie jak np.: kumak nizinny, żaba jeziorkowa, zaskroniec zwyczajny, jaszczurka zwinka czy żyworodna, borsuk. Wśród przedstawicieli flory na terenie rezerwatu spotkać można m.in. czosnek niedźwiedzi, lilię złotogłów czy wawrzynek wilczełyko. Godne uwagi oraz szczególnej ochrony, w postaci ustanowienia ich pomnikami przyrody, są rosnące na terenie rezerwatu: 2 dęby, zwane "Adam" (o obwodzie 582 cm) i "Ewa" (o obwodzie 443 cm) oraz dąb "Pokorskiego" (o obwodzie 292 cm).

Rezerwat leśny "Jamy" o powierzchni 106,11 ha (utworzony w 1967 r.) chroni fragmenty buczyny pomorskiej oraz zbiorowiska grądowe. Rezerwat w swej północnej części posiada torfowisko przejściowe, zwane "Białym Bagnem", gdzie łosie mają swoją przejściową ostoję, a także gniazdują tu żurawie, które co roku wyprowadzają lęgi.
W pobliżu średniowiecznych ruin zamku krzyżackiego rozpościera się na obszarze 28,54 ha rezerwat "Rogóźno - Zamek", obejmujący części zbocza i około 1800-metrowy odcinek rzeki Gardęgi. Ochronie podlega tu od 1974 r. fragment wielogatunkowego lasu liściastego tzw. grądu zboczowego z dużym udziałem dębu, lipy, grabu, rzadziej klonu i jaworu, zaś wielką osobliwością są okazy jarzębu brekinii - drzewa objętego w Polsce ochroną gatunkową. Skupienie dziesięciu około 120-letnich okazów brekinii o obwodzie 64-120cm w pierścienicy i wysokości 14-18m. uznano pomnikami przyrody
Na obszarze powiatu grudziądzkiego zarejestrowano około 120 pomników przyrody, a pośród nich pojedyncze drzewa, aleje drzew, głazy narzutowe, wychodnie zlepieńców plejstoceńskich, nisze źródliskowe i źródła artezyjskie.

W celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz dla zachowania jego wartości estetycznych na terenie wsi Słupski Młyn w 1998 roku utworzono Zespół Przyrodniczo - Krajobrazowy "Słupski Gródek nad Osą". Objęto tam ochroną grodzisko wczesnośreniowieczne i cenne fragmenty starodrzewu.
Na pograniczu gminy Grudziądz i Rogóźno wyznaczono 93,52 ha, gdzie utworzono stanowisko dokumentacyjne "Białochowo". Jest to jedyna tego typu forma ochrony przyrody na terenie województwa kujawsko-pomorskiego. Obszar ten obejmuje unikalny fragment wysoczyzny morenowej wraz ze strefą zboczową Kotliny Grudziądzkiej, z licznymi niszami źródliskowymi, wąwozami i chronioną w formie pomnika przyrody wychodnią zlepieńców plejstoceńskich. Na tym terenie Nadleśnictwo Jamy wytyczyło i urządziło ścieżkę edukacyjną.

Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia powiatu grudziądzkiego.