Przywrócili im honor i miejsce w pamięci Polaków. Pogrzeb ponad 700 ofiar zbrodni niemieckich z Doliny Śmierci w Chojnicach

Zbrodnia Pomorska to zaplanowana akcja eksterminacyjna prowadzona przez Niemców na terenie przedwojennego województwa pomorskiego w ponad 400 miejscowościach na polskiej ludności cywilnej. Mieszkający na Pomorzu Polacy i Żydzi, przedstawiciele różnych warstw społecznych – inteligencji, duchowieństwa, robotników, właścicieli ziemskich – a także osoby chore psychicznie, zostali w pierwszych miesiącach II wojny światowej zamordowani przez oddziały Volksdeutscher Selbstschutz.

Jak informuje Instytut Pamięci Narodowej, na podstawie dokumentacji ekshumacyjnej i imiennych list ustalono ok. 16 tysięcy ofiar. Nie jest to liczba pełna, lecz jedynie „najmniejsza z możliwych”. W historiografii przyjęło się, że według różnych szacunków zostało zamordowanych od 20 do nawet 40 tysięcy osób.

Największym miejscem kaźni są tzw. Lasy Piaśnickie, gdzie zginęło co najmniej 10 tysięcy osób. W wyniku zniszczenia dokumentacji i spalenia przez sprawców zwłok niemożliwe jest określenie pełnej liczby ofiar.

Wstęgi ze wszystkich trumien zostały zdjęte i włożone do specjalnej małej trumny. Ta, jak ustalił "Dziennik Bałtycki", trafi do Urzędu Miejskiego w Chojnicach na pamiątkę uroczystości pogrzebu państwowego, a przede wszystkim ku pamięci ogromnej zbrodni, jakiej dokonali Niemcy na mieszkańcach powiatu chojnickiego jesienią 1939 roku i w kolejnych latach.

- Na Ziemi nie mamy stałego miejsca, ale oczekujemy nowego w przyszłym świecie. Umocnieni wiarą, że Bóg wskrzesi zmarłych do życia żegnamy doczesne szczątki naszych sióstr i braci pomordowanych w Dolinie Śmierci i pragniemy złożyć je tu na tym cmentarzu w grobach. Błagajmy Boga, aby nasze siostry i naszych braci wskrzesił w chwale i doprowadził ich do społeczności świętych - powiedział na cmentarzu w trakcie modlitwy biskup Ryszard Kasyna.

Na cmentarzu odmówiona została również modlitwa ekumeniczna, której przewodniczyli ks. Mariusz Radziwon z Prawosławnej Parafii pw. św. Mikołaja Cudotwórcy w Bydgoszczy oraz ks. Tomasz Wola cz. p.o. Naczelnego Kapelana - Ewangelickiego Biskupa Wojskowego w Ewangelickim Duszpasterstwie Wojskowym.

Na Cmentarzu Ofiar Zbrodni Hitlerowskich w Chojnicach złożone zostaną szczątki ponad 700 osób zamordowanych przez wojska niemieckie w 1939 roku i na przełomie lat 1944/45.

W tym celu w Chojnicach zbudowany został ogromny sarkofag, który pomieści 188 trumien.

Obecnie kondukt żałobny zmierza ulicami Chojnic z Bazyliki Mniejszej pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w kierunku cmentarza, gdzie dokończone zostaną uroczystości państwowego pogrzebu, w którym udział biorą przedstawiciele Prezydenta RP, rządu, parlamentarzyści, a przede wszystkim członkowie rodzin poległych ofiar zbrodni niemieckich.

W ramach prowadzonego śledztwa, prokuratorzy Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku planują także działania w kilku innych wytypowanych miejscach na Pomorzu Gdańskim, gdzie mogą znajdować się zbiorowe mogiły ofiar tzw. „Zbrodni Pomorskiej 1939 roku”.

- Dzisiejszy dzień to nie tylko chwila pożegnania i oddania szacunku pomordowanym niewinnym ludziom, ale też ulga, że po 85 latach kości bliskich znalazły godne miejsce pochówku. Otrzymały godne upamiętnienie. Jako Pomorzanin i chojniczanin składam wam (burmistrz Chojnic zwrócił się do rodzin ofiar zbrodni niemieckich red.) wyrazy głębokiego współczucia z powodu traumatycznych przeżyć waszych rodziców, dziadków i bliskich. Do dnia dzisiejszego w świadomości uświęconego krwią niewinnych ludzi miasta tkwi pamięć o tych, którzy tu zginęli. Trwa niedowierzanie, że w imię ideologii, polityki, można pozbawić człowieka życia, a społeczeństwo podzielić na nienawidzące się fragmenty, a narody wynosić ponad inne. Ciągle rodzi się pytanie, dlaczego tak się stało? Przecież to byli sąsiedzi, z którymi żyliśmy, z którymi cieszyliśmy się życiem i martwiliśmy się jego cieniami. (...) My genetycznie spokrewnieni staliśmy się ofiarami jednego z braci, który przelał krew w rodzinie, dokonał ojcobójstwa, matkobójstwa, zabił rodzeństwo, ale przede wszystkim zamordowano w Dolinie Śmierci człowieczeństwo, istotę dobra i sprawiedliwości, pogwałcono to, co w życiu społeczeństw jest najważniejsze, szacunek do ludzi i prawa miłości do bliźniego - powiedział burmistrz Chojnic Arseniusz Finster.

- W chojnickich dołach śmierci obok szczątków ofiar pomordowanych przez Niemców zostały także przez kolejne dekady przedmioty ich codziennego użytku. Od brzytwy do golenia się, przez grzebień, medalik z Matką Boską, do którego z całą pewnością modlili się w ostatnich chwilach swojego życia. Była tam też obrączka, obrączka z inicjałami C.S., i z datą ślubu 20 października 1938 roku. Dzięki pracy naukowców udało się ustalić, że była to obrączka należąca Ireny Szytułowskiej, do łączniczki Armii Krajowej, która została zamordowana w roku 1945 na tej ziemi. 25-letnia kobieta, która osierociła swojego 5-letniego syna (...). Każda śmierć jest wielkim bólem, dramatem, pozostawia w naszych sercach pustkę. Śmierć setek, tysięcy, setek tysięcy i milionów, jest tragedią kolejnych milionów, tragedią naszego narodu, naszej wspólnoty, bowiem zbrodnia pomorska dokonana przez Niemców na polskich sąsiadach, tutaj na terenie Pomorza, pochłonęła życie co najmniej 16 tysięcy osób. Urzędników, robotników, rolników, polskich intelektualistów, duchowych, tych, którzy przez całe swoje życie służyli Polsce - powiedział dr Karol Nawrocki.

Jak przyznał prezes IPN, "wszyscy oni zginęli z nienawiści do polskości hodowanej przez dwa wieki.

- Te doły śmierci, miały być też dołami amnezji, zapomnienia. Ale mamy w Polsce Instytut Pamięci Narodowej, Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, którego pracownicy, archeologowie i prokuratorzy znaleźli ofiary i przywracają im godność, której nigdy te ofiary nie straciły - dodał dr Karol Nawrocki.

Prezes IPN dr Karol Nawrocki swoje wystąpienie zakończył cytatem z Księgi Mądrości Starego Testamentu - "A bezbożni poniosą karę stosownie do zamysłów, bo wzgardzili sprawiedliwym i odstąpili od Pana".

- Kiedy 85 lat temu jesienią 1939 roku Niemcy rozpoczęli na Pomorzu akcję eksterminacyjną wobec polskiej inteligencji, nikt nie spodziewał się, jak wielka będzie jej niszczycielska siła. Jak krwawy okaże się jej bilans. Ofiarami nazistowskiej agresji stali się mieszkańcy ponad 400 pomorskich miejscowości. Nie bez powodu Pola Igielskie niedaleko Chojnic nazwane zostały przez okolicznych mieszkańców Doliną Śmierci. To tam zamordowano ok. 500 mieszkańców powiatu chojnickiego. Zabijali swoich sąsiadów, bo chcieli odpolszczyć te tereny. Dlatego to właśnie w Chojnicach powinniśmy myśleć i pamiętać szczególnie, bo to miejsce jest jednym z symboli niewyobrażalnej tragedii i brutalności, której doświadczyła nasza ojczyzna. Znajdująca się tam mogiła przypomina nam o ogromie cierpienia, jakie dotknęło mieszkańców tego regionu i o potrzebie zachowania pamięci o tych, którzy padli ofiarą Zbrodni Pomorskiej - przekazał w liście szef MON, wicepremier Władysław Kosiniak-Kamysz.

Prezydenta RP Andrzeja Dudę reprezentował doradca prezydenta Dariusz Dudek, który w krótkim wystąpieniu przypomniał, że do "wybaczenia potrzebna jest prawda historyczna", której nie można zakłamywać, której nie można zmieniać, a o której trzeba pamiętać.

Ministerstwo Obrony Narodowej oraz wicepremiera Władysława Kosiniaka-Kamysza reprezentował doradca Maciej Samsonowicz, który potwierdził, że w Chojnicach pod patronatem szefa MON powstanie drugi pomnik ofiar hitleryzmu.

- Każdy czas w życiu człowieka jest darem, ważne, by go dobrze wykorzystać. Każdy czas jest dobry do tego, by miłować świat i drugiego człowieka. Każdy czas jest dobry do tego, by pojednać się z drugim człowiekiem, by pojednać się z Bogiem i przygotować na ostatnią drogę (...). W 1939 roku i później dla wielu naszych sióstr i braci przejście do wieczności miało charakter bardzo tragiczny. Rozpoczęła się okrutna wojna, która pochłonęła miliony ludzi. Gdy przywołamy świat dzisiejszy pełen niepokoju, okrucieństwa, terroru, wojny i prześladowań, dostrzeżemy, że dany nam czas, można by powiedzieć, czas względnego spokoju - pomimo wszystko - jest swoistym darem, który trzeba wykorzystać - powiedział biskup Ryszard Kasyna.

- Człowiek powierzony pamięci innym nie umiera, czasami, aby przechować historię, człowiek pomaga sobie pismem, rzeźbą, malarstwem, fotografią. Pozostawia ślad, ale nie wszystkim jest to dane. Zwłaszcza w sytuacjach niespodziewanych, które przerywają nasze ziemskie pielgrzymowanie (...). Przywróćmy pamięć o ofiarach II wojny światowej, przywróćmy godność tym, którzy zostali bestialsko zamordowani w Dolinie Śmierci na Polach Igielskich - dodał biskup pelpiński.

"Rota" wybrzmiała w Bazylice Mniejszej pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Chojnicach i rozpoczęła uroczystości pogrzebowe ponad 700 ofiar zbrodni niemieckich.

- Patrząc na trumny ponad 700 ofiar zbrodni niemieckich i śpiewając przed momentem słowa "Roty" - "tak nam dopomóż Bóg", które zdają się być jedynymi słowami, które pobudzają nasze serca i umysły, pragniemy modlić się, by wspominając tragiczną historię naszej ojczyzny sprzed 85. lat, spotkać się dzisiaj z Chrystusem Zmartwychwstałym, który jest naszą jedyną nadzieją i pokojem - powiedział biskup Ryszard Kasyna

W Bazylice Mniejszej pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela na Placu Kościelnym w Chojnicach rozpoczął się państwowy pogrzeb ofiar niemieckich zbrodni.

Mszy świętej przewodniczyć będzie biskup pelpiński Ryszard Kasyna. Po liturgii, zebrani odprowadzą szczątki do przygotowanego przez Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN grobu na cmentarzu ofiar zbrodni niemieckich. W uroczystościach pogrzebowych będzie uczestniczył prezes IPN dr Karol Nawrocki.

W Chojnicach trwają uroczystości związane z pogrzebem państwowym ponad 700 ofiar zbrodni hitlerowskich, których szczątki wykopane zostały z Pól Igielskich nieopodal Doliny Śmierci pod Chojnicami. 1 września 2024 roku była już msza w intencji ofiar oraz koncertu Orkiestry Symfoników Bydgoskich w Bazylice Mniejszej w Chojnicach.

Pogrzeb państwowy ofiar zbrodni hitlerowskich w Chojnicach to efekt trzyletniego śledztwa i czteroletnich badań naukowych. Było prowadzone przez zespół naukowców kierowanych przez dr. Dawida Kobiałkę i prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku Tomasza Jankowskiego z udziałem interdyscyplinarnego zespołu biegłych z zakresu archeologii, antropologii fizycznej oraz broni palnej i amunicji z Uniwersytetu Łódzkiego i Uniwersytetu Rzeszowskiego. Przeze te trzy lata śledztwa zlokalizowano miejsca masowych egzekucji Polaków przeprowadzonych jesienią 1939 roku i w styczniu 1945 roku pod Chojnicami nieopodal tzw. Doliny Śmierci na Polach Igielskich.

Ofiary zbrodni pochowane zostaną na Cmentarzu Ofiar Zbrodni Hitlerowskich w Chojnicach.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź "Dziennik Bałtycki" codziennie. Obserwuj dziennikbaltycki.pl!