Sprzedaż bezpośrednia i jej zawiłości. Inspektorzy odpowiadają na Wasze pytania

Prowadzę niewielkie gospodarstwo rolne, mam własne tuczniki i od wielu lat po świniobiciu sam robię szynki, które chciałbym zacząć sprzedawać w ramach rolniczego handlu detalicznego. Jakich formalności powinienem dopełnić, żeby móc sprzedawać moje szynki np. na targowisku i wprost z gospodarstwa?

Szanowny Panie, aby móc sprzedawać szynki swojej roboty w ramach rolniczego handlu detalicznego na targowisku i z gospodarstwa musi Pan złożyć do właściwego terytorialnie Powiatowego Lekarza Weterynarii  na co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem działalności wniosek o wpis do rejestru zakładów z określeniem lokalizacji zakładu, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, oraz rodzaju żywności, która ma być przedmiotem produkcji  i/lub obrotu. Należy pamiętać, że surowcem do produkcji szynek powinno być mięso pochodzące ze zwierząt wyhodowanych przez Pana, ale ubitych w zakładzie zatwierdzonym. Do produkcji nie można wykorzystywać mięsa od sztuk ubitych na potrzeby własne w gospodarstwie. 

Ustawa z 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1577 z późn. zm.). Art. 5 ust 1a produkcja mięsa przeznaczonego na użytek własny - pozyskiwanie mięsa, utrzymywanych w gospodarstwie, cieląt do szóstego miesiąca życia, świń, owiec, kóz, drobiu oraz zwierząt dzikich utrzymywanych w warunkach fermowych albo pozyskiwanie przez myśliwego, w wyniku odstrzału, mięsa zwierząt łownych, przeznaczonego na własne potrzeby.

Przeczytaj też: Ochrona prawna odmian roślin - udostępnianie nasion na nowych zasadach

Za wprowadzanie na rynek mięsa pochodzącego z uboju na potrzeby własne przewidziane są kary (paragraf 1 punkty 33) od 1.000 zł do 5.000 zł - za wprowadzenie na rynek mięsa pochodzącego z produkcji mięsa na użytek własny [Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 26 maja 2010 r. w sprawie wysokości kar pieniężnych za naruszenia przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego. (Dz. U. Nr 93, poz. 600).]

Wniosek zawiera:

• imię, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres albo nazwę, siedzibę i adres wnioskodawcy;
• numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo numer identyfikacji podatkowej (NIP), albo numer identyfikacyjny w ewidencji gospodarstw rolnych w rozumieniu przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności - w przypadku pomieszczeń gospodarstwa, z wyłączeniem gospodarstw rybackich, o ile wnioskodawca takie numery posiada;
• określenie rodzaju i zakresu działalności, która ma być prowadzona, w tym rodzaju produktów pochodzenia zwierzęcego lub żywności,  które mają być produkowane w tym zakładzie;
• określenie lokalizacji zakładu, w którym ma być prowadzona działalność.

Z wyrobów zwierzęcych chcę sprzedawać gęsi smalec z ziołami. Gęsi mam własne, ale niektóre zioła kupuję. Czy to nie przeszkadza? Czy spełniam wymogi dotyczące rolniczego handlu?

Zakup ziół jest dopuszczony. Ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących  z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50 proc. tego produktu, z wyłączeniem wody. Warunki prowadzenia rolniczego handlu detalicznego wynikające z Ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.).

Mam pytanie dotyczące wyrobu i sprzedaży twarogu, czyli białego sera. Czy do wyrobu twarogu na sprzedaż mogę używać tych samych naczyń w moim gospodarstwie, których używam do wyrobu sera dla rodziny? Oczywiście dbam o czystość.

Sprzęt powinien spełniać wymogi opisane w rozporządzeniu 852/2004. [Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 139, str. 1 z późn. zm.).]

Wszelkie przedmioty, instalacje i sprzęt, pozostające w kontakcie z żywnością muszą:

a)  być skutecznie czyszczone, oraz, w miarę potrzeby, dezynfekowane. Czyszczenie i dezynfekowanie musi odbywać się z częstotliwością zapewniającą zapobieganie jakiemukolwiek ryzyku zanieczyszczenia;

b)  być tak skonstruowane, z takich materiałów i utrzymywane w tak dobrym porządku, stanie i kondycji technicznej, aby zminimalizować jakiekolwiek ryzyko zanieczyszczenia;

c)  z wyjątkiem jednorazowych kontenerów i opakowań zbiorczych, być tak skonstruowane, z takich materiałów i w tak dobrym porządku, stanie i kondycji technicznej, aby mogły być starannie czyszczone i, w miarę potrzeby, dezynfekowane; oraz

d)  być instalowane w taki sposób, aby pozwolić na odpowiednie czyszczenie sprzętu i otaczającego obszaru.

2. W miarę potrzeby, sprzęt musi być wyposażony w jakiekolwiek właściwe urządzenia kontrolne, aby zagwarantować osiągnięcie celów niniejszego rozporządzenia.

3. W przypadku gdy niezbędne jest używanie chemicznych dodatków w celu zapobieżenia korozji sprzętu i kontenerów, muszą one być używane zgodnie z dobrą praktyką. Jeżeli te wymagania są spełniane przez sprzęt i naczynia, które Pan używa w domu, to nie będzie przeciwskazań do używania ich w przypadku RHD.

Zamierzam sprzedawać surowe i zsiadłe mleko z własnego gospodarstwa. Czy muszę mieć na to pisemną zgodę Powiatowego Lekarza Weterynarii? Musi Pan posiadać decyzję o wpisie do rejestru właściwego terytorialnie Powiatowego Lekarza Weterynarii i spełniać wymagania dla zarejestrowanej działalności. 

Czy rolnik, który chciałby sprzedawać se-ry z własnego gospodarstwa w ramach rolniczego handlu detalicznego może sprzedawać je także restauracjom i sklepom detalicznym?

Sprzedaż serów z własnego gospodarstwa może być prowadzona w ramach RHD. Rolniczy handel detaliczny - handel detaliczny w rozumieniu art. 3 ust. 7 rozporządzenia nr 178/2002, polegający na zbywaniu konsumentowi finalnemu, o którym mowa w art. 3 ust. 18 rozporządzenia nr 178/2002, żywności pochodzącej w całości lub części z własnej uprawy, hodowli lub chowu podmiotu działającego na rynku spożywczym; (art. 3 ust.3 pkt. 29a). 

„Konsument finalny” oznacza ostatecznego konsumenta środka spożywczego, który nie wykorzystuje żywności w ramach działalności przedsiębiorstwa spożywczego. Sklepy detaliczne i restauracje nie odpowiadają definicji konsumenta finalnego.  

Przeczytaj też:  Ceny ziemi rolnej 2017. Ile w Polsce kosztuje hektar? [województwa]

1 Chcę zająć się rolniczym handlem detalicznym. Gdzie mogę przechowywać towar (to m.in. powidła, dżemy, twarogi i jaja) przeznaczony na sprzedaż? Czy wystarczy lodówka i spiżarnia, w których trzymam żywność dla członków rodziny i osób pracujących w naszym gospodarstwie?

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Bydgoszczy informuje, że zgodnie z ustawą z 16 listopada 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia sprzedaży przez rolników  (Dz.U. 2016, poz. 1961) nie są uregulowane szczegółowe wymagania w zakresie higieny żywności, niemniej przy prowadzeniu produkcji i zbywaniu żywności w ramach działalności rolniczy handel detaliczny należy spełnić przede wszystkim wymagania rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych oraz przepisów wydanych w trybie tego rozporządzenia. 

W przypadku gdy produkcja prowadzona jest głównie w pomieszczeniach prywatnych przy wykorzystaniu sprzętu i urządzeń gospodarstwa domowego (np. w kuchni domowej), zamiast wymogów określonych w załączniku II rozdziału II ww. rozporządzenia, obowiązują wymogi określone w rozdziale III (załącznik II) tego rozporządzenia (uproszczone wymagania higieniczne). 

Zważyć należy, że są to wymagania podstawowe, określające wymogi ogólne, pozostawiające dużą swobodę w ich spełnianiu - określają kryteria, które muszą być spełnione, aby został osiągnięty cel, jakim jest bezpieczeństwo żywności. W przedmiotowym akcie prawnym określono, iż środki spożywcze muszą być tak umieszczone, aby unikać (na tyle, na ile jest to rozsądnie praktykowane) ryzyka zanieczyszczenia. 

Szczegółowe informacje na temat procesu rejestracji rolniczego handlu detalicznego można uzyskać u właściwego, ze względu na siedzibę zakładu lub miejsce prowadzenia działalności, powiatowego lekarza weterynarii lub państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.

2 Sprzedaję jaja na targowisku i niedawno pewna klientka zwróciła mi uwagę, że do podawania jaj powinnam używać rękawiczek jednorazowych, żeby nie było zagrożenia Salmonellą. Jej zdaniem dotykając najpierw jaj, a potem pieniędzy mogę przenieść jakieś bakterie albo wirusy. Czy to prawda? Czy rzeczywiście jest taki wymóg, żeby nawet sprzedając jajka, trzeba było używać rękawiczek? 

Przepisy prawa żywnościowego nie regulują wprost konieczności stosowania rękawic jednorazowych przy sprzedaży jaj. Jednakże zgodnie z wymaganiami rozporządzenia nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywność musi być chroniona przed zanieczyszczeniem, które może spowodować, iż stanie się niezdatna do spożycia przez ludzi, szkodliwa dla zdrowia lub zanieczyszczona w taki sposób, że byłoby nierozsądnie oczekiwać, iż zostanie w tym stanie skonsumowana. 

Ponadto żaden z surowców lub składników, inny niż żywe zwierzęta, albo jakikolwiek inny materiał używany w przetwarzaniu produktów, nie będzie zaakceptowany przez przedsiębiorstwa sektora spożywczego jeśli wiadomo, że jest lub można by oczekiwać, że może być zanieczyszczony pasożytami, patogennymi mikroorganizmami lub toksyczny, zepsuty lub niewiadomego pochodzenia w takim zakresie, że nawet po normalnym sortowaniu i/lub procedurach przygotowawczych lub przetwórczych, zastosowanych zgodnie z zasadami higieny przez przedsiębiorstwa sektora spożywczego, produkt końcowy nie będzie się nadawać do spożycia przez ludzi.

1 Bardzo cieszę się z możliwości sprzedaży bezpośredniej na normalniejszych zasadach, ale wiem, że i tak trzeba się trzymać pewnych wytycznych. Zatem, czy mogę sprzedawać np. przetwory z owoców i warzyw z mojego gospodarstwa w słoiczkach po ketchupach, dżemach, majonezach? Oczywiście stare etykiety ze słoiczków poodklejam, ale nazwy tych produktów zostaną na nakrętkach. Czy mogę je wykorzystać do sprzedaży swoich produktów, czy powinnam kupić nowe nakrętki, bez napisów?

Wprowadzane do obrotu produkty muszą być oznakowane w taki sposób, aby nie wprowadzać konsumenta w błąd co do postaci środka spożywczego. Etykietowanie, oznakowanie nie powinno budzić żadnych wątpliwości z jakim produktem mamy do czynienia, dlatego zaleciłbym zakup nowych wieczek (nakrętek bez napisów) do  słoików  co najmniej z dwóch powodów:

• pewności prawidłowego zamknięcia przetworów (dżemów) 
• oraz faktu, iż  konsument nie będzie stawiał zarzutów, że nie wie co właściwie jest w słoiku: ketchup czy dżem?

Należy pamiętać, że oznakowanie musi być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa,      w tym zapisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2016 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004.
2 Czy na produkcie z mojego gospodarstwa musi być etykieta z informacją z czego on powstał, z jakich składników? Będę sprzedawał z żoną głównie dżemy, konfitury i przeciery. Czy wystarczy, że na stoliku na targowisku położę kartkę z taką informacją?

Niestety produkty o których  wyżej mowa  powinny być oznakowane, sama kartka nie wystarczy i muszą być wymienione  z  nazwy składniki  w kolejności malejącej, które znalazły się w środku spożywczym. Wykaz składników poprzedza się nagłówkiem, który składa się z wyrazu „składniki” . 

Sposób podawania wykazu składników regulują przepisy art. 18, 19, 20 i 21 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…). Składniki wykorzystywane do produkcji środka spożywczego i nadal w nim obecne, nawet w zmienionej formie podaje się w formie wykazu składników, z podaniem nazwy składnika, według ich masy, ustalonej w momencie ich użycia w porządku malejącym. Składniki stanowiące mniej niż 2 proc. gotowego środka spożywczego, mogą być wymieniane w wykazie składników w dowolnej kolejności po pozostałych składnikach (pkt 6, część A, załącznik VII ww. rozporządzenia).  

Zobacz też: Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa rozpocznie działanie 1 września 2017 [wideo]

Należy pamiętać o alergenach.  Zgodnie z art. 21 rozporządzenia 1169/2011 w wykazie składników środka spożywczego należy podać wszystkie składniki alergenne z dokładnym odniesieniem do nazwy substancji lub produktu powodującego alergię lub reakcje nietolerancji, który został wymieniony w załączniku II ww. rozporządzenia. Nazwa substancji lub produktu powodującego alergię jest podkreślona za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego ją od reszty wykazu składników, np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła.

Wyłożona w miejscu sprzedaży „kartka” z niezbędnymi informacjami odnosić się może tylko do produktu nieopakowanego np. pieczywa, pierogi. Z uwagi na fakt, iż w przepisach prawa nie została uregulowana kwestia formy i sposobu przekazywania informacji na temat żywności nieopakowanej przez producenta danego produktu, który oferuje środek spożywczy do sprzedaży konsumentowi finalnemu, to nie ma obowiązku stosowania w oznakowaniu produktów bez opakowań regulacji prawnych określonych dla żywności opakowanej. 

Należy zauważyć, że definicja „informacji na temat żywności”, zawarta w art. 2 ust. 2a rozporządzenia (UE) nr 1169/2011, odnosi się do informacji dotyczących danego środka spożywczego udostępnianych konsumentowi finalnemu za pośrednictwem etykiety, innych materiałów towarzyszących lub innych środków, w tym nowoczesnych narzędzi technologicznych lub przekazu ustnego. Definicja ta dotyczy przekazywania informacji konsumentowi finalnemu.

W przypadku oznakowania dżemów pamiętajmy że nazwa dżem lub dżem ekstra powinna być stosowana jedynie w odniesieniu do produktów które spełniają wymagania jakościowe w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej dżemów, konfitur, galaretek, marmolad, powideł śliwkowych oraz słodzonego przecieru z kasztanów jadalnych, zgodnie z treścią rozporządzenia zawartość ekstraktu ogólnego, oznaczonego refraktometrycznie w dżemach i dżemach ekstra wynosi nie mniej niż 60 proc., natomiast w dżemie i dżemie ekstra określonym jako niskosłodzony wynosi nie mniej niż 28 proc. i nie więcej niż 50 proc.  

Zamierzamy sprzedawać przetwory owocowo-warzywne o bardzo oryginalnym smaku. Nie zamierzam jednak zdradzać receptur, które są w naszej rodzinie od wielu pokoleń. No i może to wykorzystać konkurencja! Czy muszę podawać skład przetworów? 

Nie ma konieczności udostępniania konsumentowi receptur, w których określona jest technologia produkcji, proporcje i ilości zastosowanych składników. Nie mniej muszą być  wymienione składniki przetworów owocowo-warzywnych w oznakowaniu na zasadach opisanych powyżej.