Tak wygląda Krajeński Park Krajobrazowy. Oto jego niezwykłe polodowcowe oblicze

Pod koniec września z okazji 25-lecia Krajeńskiego Parku Krajobrazowego w Centrum Aktywności Lokalnej w Więcborku odbyła się konferencja pt. ,,Zrównoważony rozwój Pojezierza Krajeńskiego”, podczas której zaprezentowano wyników badań przyrodniczych, społecznych i ekonomicznych dotyczących różnych aspektów zrównoważonego rozwoju w krajobrazie kulturowym Pojezierza Krajeńskiego. Pojawiły się też tematy dotyczące znaczenia lasu w obiegu wody, hydrogenicznych siedlisk przyrodniczych i ich ochrony. Mówiono także o odkryciach archeologicznych nad jeziorem Stryjewo.

Krajeński Park Krajobrazowy utworzono w zachodniej części naszego regionu 17 sierpnia 1998 roku z inicjatywy lokalnej społeczności. Zajmuje 74 985,60 ha, co stawia go na pierwszym miejscu w Kujawsko-Pomorskiem jeśli chodzi o wielkość, a przy tym jest jednym z największych w Polsce.

Swoją nazwę zawdzięcza Krajnie, czyli krainie historycznej i geograficznej na pograniczu Pomorza i Wielkopolski (między Gwdą na zachodzie a Brdą na wschodzie, między Debrzynką i Kamionka na północy a Notecią na południu), która na mapie Polski funkcjonuje od czasów zwycięskich kampanii wojennych księcia Bolesława Krzywoustego przeciwko Pomorzanom w latach 1106 –1122.

Rolą parku krajobrazowego jest ochrona walorów krajobrazowych, przyrodniczych i kulturowych w jego granicach, które nie są tak rozległe jak sama Krajna, ale za to wykraczają nieco na północ za linię rzeki Kamionki aż po wieś Zamarte, Góry Obkaskie, wieś Obrowo i jezioro Piastoszyn.

Na terenie parku dominują pola uprawne (66 proc. powierzchni), ale nie zmienia to faktu, że krajobraz jest polodowcowy, pofałdowany, poprzedzielany zadrzewieniami i oczkami śródpolnymi.

Są też jeziora – w sumie 80. Największe znajdują się w okolicach Sępólna Krajeńskiego (Sępoleńskie 159 ha i Lutowskie 156 ha), Kamienia Krajeńskiego (Mochel 153 ha), Więcborka (200 ha) i Witosławia (Witosławskie 107 ha). Jest też podzielone równo między województwa kujawsko-pomorskie i wielkopolskie jezioro Stryjewo (151 ha).

Najdłuższy, układający się równoleżnikowo, ciąg tworzą Jeziora Lutowskie i Sępoleńskie, które zasila rzeka Sępolenka.

To jak wielką pracę wykonał na tej ziemi lądolód, świadczą także doskonale wykształcone, głębokie i rozległe doliny rzek.
Szczególne wrażenie robią rynny odpływowe (z topniejącego lodowca) Kamionki i Sępolenki (Sępólnej), ale także Łobżonki (Łobzonki) i Orli. Rynna tej ostatniej nie jest może tak czytelna w terenie, bowiem w granicach parku zasila aż 6 jezior i wzrok turysty ogranicza się do szerokości tychże, a nie samej rzeki.

Wszystkie rzeki wykorzystywane są przez kajakarzy, a szczególnie popularne są szlaki Kamionki i Sępolenki, którymi można dopłynąć do Zalewu Koronowskiego utworzonego na Brdzie, a także Łobżonki, którą dopływa się do Noteci.
Są też też mniejsze rzeczki, by wymienić Kicz czy Wytrych.

Łobżonka stanowi zachodnią granicę województwa kujawsko-pomorskiego z wielkopolskim. Do wybuchu II wojny światowej była granicą państwową między Polską a III Rzeszą Niemiecką. Dolinę tej rzeki otulają z obu brzegów, a zwłaszcza ze wschodniego, kujawsko-pomorskiego, rozległe lasy.

Najwyższe wzniesienia parku i w ogóle województwa kujawsko-pomorskiego znajdziemy kilka kilometrów na północy wschód od Kamienia Krajeńskiego – to wspomniane Góry Obkaskie, morena czołowa, z kulminacją Czarnej Góry (188,8 m n.p.m.). Góry są w całości porośnięte lasem, a zatem nie zapewniają takich widoków na jakie liczyliby turyści.

Ci za to są w zupełności usatysfakcjonowani wdrapując się na szczyt innej moreny czołowej – pozbawionego drzew Wzgórza Wilhelma (171,06 m n.p.m.) w okolicy wsi Adamkowo, na północ od rzeki Kamionki. Do sierpnia 2017 roku góra była całkowicie porośnięta lasem i z tego tytułu nie wzbudzała większego zainteresowania, ale gdy także przez Krajnę przeszedł huragan stulecia (największe szkody poczynił w Borach Tucholskich), połamał niemal wszystkie drzewa i z kataklizmu wyłoniła się łysa góra.

Miejscowi działacze, leśnicy i bydgoskie PTTK poprowadzili na nią szlak turystyczny i urządzili punkt widokowy. Zaiste, ten zapewnia jeden z najlepszych widoków w regionie.

Kilka kilometrów na zachód i północny zachód od Więcborka znajduje się Zakrzewska Osada, która składa się z czterech dawnych osad rozrzuconych wokół Jeziora Zakrzewskiego o nazwach Zakrzewska Kolonia, Długi Rząd, Nowy Świat i Dwanaście Apostołów.

Wieś stała się powszechnie znana od 1999 roku po przypadkowym odkryciu przez miejscowych rolników urny. Znalezisko okazało się wielokulturowym cmentarzyskiem sięgającym neolitu, ale reprezentującym też epokę żelaza aż do czasów rzymskich (wpływów tej kultury na te tereny. Przez kilka sezonów trwały tam prace archeologiczne.

W maju 2022 roku we wsi Górowatki na wschodnim brzegu polodowcowego, rynnowego jeziora Stryjewo (tuż przy granicy z województwem wielkopolskim) przeprowadzono badania archeologiczne, podczas których natrafiono na ułamki ceramiki naczyniowej. Niektóre z nich zaklasyfikowano do epoki żelaza. Wyniki badań wzbogaciły wiedzę o wczesnośredniowiecznym osadnictwie w tej części Pojezierza Krajeńskiego. Naukowcy przeprowadzili badania lądowe oraz podwodne.