Takie są objawy czerniaka - lista od eksperta. Takie znamiona powinny wzbudzić czujność

Panie doktorze, trwa Tydzień Świadomości Czerniaka, jednego z najgroźniejszych nowotworów skóry. A 12 maja obchodziliśmy Europejski Dzień Walki z Czerniakiem. Jak taka edukacja jest istotna? 
Bardzo, choć nie załatwia problemu epidemiologii, diagnostyki i leczenia czerniaka, który jest bardzo groźnym nowotworem złośliwym ale nie rakiem, co chcę tu wyraźnie podkreślić. Co ważne, takie wydarzenia jak trwający Tydzień Świadomości Czerniaka są okazją do tego, aby porozmawiać o tym nowotworze, jak i o tym jak postępować, aby zminimalizować zagrożenie tą chorobą, a więc, aby przede wszystkim unikać nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne.

Dlaczego jest to tak ważne?
Promieniowanie słoneczne uszkadza DNA komórek skóry i pobudza melanocyty w kierunku rozwoju czerniaka. Może on powstawać de novo, w zupełnie niezmienionej skórze, jak i również w znamionach, które dotychczas w skórze występowały.

I te znamiona należy obserwować według określonego schematu…
Zgadza się. Do oceny czerniaka wykorzystywana jest prosta reguła ABCDE (z jęz. angielskiego), która może być wsparciem dla autoobserwacji. W niej analizuje się takie cechy jak:
. A – asymetryczny kształt zmiany: znamię przekształca się z okrągłego na niesymetryczne
. B – nieregularny brzeg zmiany: jest postrzępiony, ma zgrubienia
. C – kolor zmiany: niejednolite zabarwienie lub czerwone, brunatne, czarne
. D – średnica powyżej 5 mm: mniejsze znamiona rzadko okazują się czerniakiem
. E – ewolucja: znamię jest uniesione, ma nierówną powierzchnię.

Najbardziej niepokoją nas te ciemnobrunatne znamiona, zbliżone wręcz do czerni, ponieważ jest to sygnał, że znajduje się w nich dużo melanocytów. A jeśli na powierzchni tych znamion jest jeszcze strup, który nazywamy owrzodzeniem – to włączamy tu już ogromną czujność onkologiczną. Co istotne, każde znamię w którym dostrzegamy wymienione powyżej zmiany, musi ocenić lekarz. Koniecznie! A lokalizują się one głównie na odsłoniętych częściach naszego ciała - zwłaszcza na twarzy i kończynach górnych. To są miejsca, które szczególnie musimy chronić przed słońcem.

Najlepiej w jaki sposób?
Dobrze byłoby, abyśmy unikali słońca w ogóle w godzinach od 11.00 do 15.00. No, a jeśli już na nie wychodzimy, to pamiętajmy o ochronie skóry, czyli o kapeluszach, czapkach, parasolach. Te najbardziej odsłonięte fragmenty skóry, które będziemy jednak - mimo wszystko - na to słońce wystawiać, posmarujmy kremem z filtrem SPF. Minimum 30, a najlepiej 50. Szczególnie po każdej kąpieli, jeśli wypoczywamy nad wodą. A jeśli nie – to powtarzajmy aplikację tego ochronnego kremu co 2 godziny od jego nałożenia na skórę. I nie zapominajmy o okularach przeciwsłonecznych, poza ochroną siatkówki osłaniają one delikatną skórę wokół oczu. Jak i o tym, aby w podobny sposób chronić - przed promieniowaniem słonecznym - nasze dzieci, u których jeśli nie zadbamy o ich skórę, zmiany nowotworowe mogą pojawić się nawet za kilka, kilkanaście lat.

W leczeniu czerniaka najistotniejsze jest jego wycięcie?
Rzeczywiście w czerniaku najistotniejsze jest leczenie chirurgiczne, czyli usunięcie zmiany z odpowiednim marginesem. W zależności od lokalizacji, margines ten może posiadać różne wymiary – ten radykalizm operacyjny jest tu najistotniejszy. Jeśli po badaniu histopatologicznym są odpowiednie wskazania, to wykonujemy operację „węzła wartownika”, w celu diagnostyki obecności komórek nowotworowych w układzie chłonnym. Postęp w leczeniu - nawet rozsianego czerniaka, czyli takiego, który dał już przerzuty - jest ogromny, dzięki zastosowaniu leków nowej generacji.

Ale często słyszymy, że ktoś po zdiagnozowaniu czerniaka nie żył długo...
Właśnie to chcemy zmieniać i dlatego tak intensywnie mówimy o tej chorobie skóry, również w Tygodniu Świadomości Czerniaka. Po to, aby dotrzeć właśnie do świadomości ludzi, aby - po pierwsze – systematycznie oceniali własną skórę. A po drugie – jeśli podczas tej oceny pojawi się u danej osoby jakakolwiek wątpliwość co do wyglądu znamienia, to żeby natychmiast udała się ona do onkologa lub dermatologa w celu wykonania tzw. biopsji chirurgicznej. Nie jest to jedynie pobranie wycinków, ale ambulatoryjne usunięcie całej zmiany. Potem bada się ją histopatologicznie i jeśli okaże się ona czerniakiem złośliwym, to wtedy przechodzi się do dalszych etapów leczenia – o czym już wspomniałem.

Na czerniaka można zachorować w każdym wieku, ale wskazuje się, że u osób po 60 roku życia wyniki tego nowotworu są najgorsze. Czy Pan doktor podziela tę opinię?
Zacznę od tego, że dzisiaj czerniak jest największym problemem w Australii, ponieważ tam słońce jest wszechobecne, stąd zgarnia swoje żniwo... A co do osób po 60 roku życia, to odpowiem tak: żeby słońce wykonało pewne zmiany w wyglądzie naszej skóry, potrzeba kilkunastu, a czasami kilkudziesięciu lat. Dlatego rzeczywiście bardzo często jest tak, że czerniak dotyczy osób po 60-tce. Pamiętajmy też, że w tym wieku organizm traci swoją odporność i pojawiają się inne schorzenia, które go osłabiają. To również sprzyja chorobom skóry, w tym rozwojowi czerniaka.