Tam, gdzie kościół kryje wieko trumny. To niezwykłe Kartuzy

Przypomina o tym każdemu kto odwiedzi tę część Pojezierza Kaszubskiego - nie tylko parafianom i pątnikom, ale nawet pełnym życia i planów na przyszłość turystom.

W założeniu jednak dach miał o tym przypominać braciom zakonnym, którzy osiedlili się w odludnej okolicy między dwoma jeziorami nazywanymi dziś Klasztornym i Karczemnym. Reguła zakonna zabraniała im jedzenia mięsa, więc dużą część menu stanowiły znajdujące się w zasięgu ręki ryby.

Na jednym z narożników dawnego kościoła klasztornego (bo zakon został skasowany w 1825 przez władze pruskie) znajdują się inne „przypominajki” o ludzkim przemijaniu: zegar słoneczny ozdobiony łacińską sentencją „Memento mori” i kamienną czaszką. We wnętrzu, nad głównym wejściem, oglądać można ruchome wahadło zegara z figurą anioła dzierżącego kosę.

Przybyli z Pragi

Fundatorem klasztoru zwanego Paradisus Beatae Mariae Virginis (Raj Błogosławionej Maryi Dziewicy) był w roku 1381 Jan z Rużęcina (dziś Rusocin) - szlachcic posiadający rozległe dobra w okolicach Gdańska. Darował Kartuzom wsie Gdynia, Kiełpino i Czaplę.

Pierwsi mnisi przyjechali tu z praskiej pustelni Hortus Mariae. Później dobra kartuzów powiększali i wspomagali Krzyżacy, miejscowa szlachta i mieszczanie gdańscy.

Dobrze zachowane budynki klasztorne z kolegiatą Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny na czele wybudowano w latach 1383-1405. Sam dach w kształcie trumny i hełm wieży powstały w latach 1731-1733.

Na terenie klasztornym zachowały się m.in.: refektarz z przełomu XIV i XV wieku (teraz jest to galeria „Refektarz”, a w jej piwnicach kawiarnia „Pod refektarzem), jedyny z kilkunastu eremów z ok. 1400 roku, zabudowania gospodarcze dawnego folwarku zakonnego z XV, XVII, XIX i XX wieku.

Najcenniejszym zabytkiem jest oczywiście kolegiata, której wnętrze wypełnia wyposażenie reprezentujące spektrum czasowe od gotyku (XVw.) po barok XVII w.).

Wspaniałe wnętrze

Najcenniejszym, a jednocześnie jedynym gotyckim dziełem jest znajdujący się Złotej Kaplicy ołtarz. Wykonano go w roku 1444 w Gdańsku. Do roku 1639 był ołtarzem głównym. Z oryginalnego tryptyku zachowała się tylko środkowa część.

Cenne są także barokowe zabytki, w tym empora z prospektem organowym, ołtarze boczne, tron przeora i stalle. Na ścianach prezbiterium po obu stronach ołtarza głównego znajdują się fragmenty złoconego kurdybanu, czyli zdobionej garbowanej skóry.

Młode miasto

Na koniec słów kilka o samej miejscowości, która prawa miejskie uzyskała dopiero kilka lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości - w roku 1923.

Wcześniej była wsią rozwijającą się w cieniu klasztoru. Jednak za władzy pruskiej - w roku 1818 Kartuzy zostały siedzibą powiatu i wszystkich ważnych instytucji samorządowych i państwowych. Dziś mają prawie 15 tys. mieszkańców.