Wielka debata na temat przyszłości kopciuchów w Kujawsko-Pomorskiem. Jest prawo, nie ma narzędzi w sprawie smogu

Spotkanie, w którym wzięło udział około 200 osób - ekspertów, naukowców, samorządowców i aktywistów - miało emocjonujący przebieg.

Nie mogło być inaczej, ponieważ problem bezklasowych pieców dotyczy dziś 300 tys. mieszkańców województwa, którzy ogrzewają się za ich pomocą.

Zgodnie z przyjętą w 2019 uchwałą antysmogową dla Kujaw i Pomorza, na 1 stycznia 2024 zaplanowano zakaz eksploatacji pozaklasowych kotłów grzewczych. Ponieważ nadal jest ich ponad 120 tys., pod koniec ubiegłego roku zarząd województwa rozważał wydłużenie tego terminu do końca 2029, obawiając się, że zjawisko ubóstwa energetycznego dotknie wiele rodzin w regionie.

Akcję sprzeciwu zorganizowali jednak ekolodzy, przede wszystkim Bydgoski Alarm Smogowy i Polski Alarm Smogowy, którzy zebrali ponad tysiąc podpisów z protestem przeciwko wydłużeniu terminu zakazu. Ostatecznie zarząd województwa wycofał się ze zmian.

- Uważamy za wysoce szkodliwe organizowanie publicznych dyskusji na temat tego, czy przepisy, których autorem są władze regionalne i które weszły już w życie, są dobrem czy złem. Naszym zdaniem kreuje to brak wiarygodności władz samorządowych oraz brak szacunku do obowiązujących przepisów. Wprowadza to również jeszcze większe zamieszanie i dezorientację wśród mieszkańców – argumentowali działacze BAS. - Zamiast tego powinniśmy przejść do opracowania jednolitych narzędzi i wytycznych dla wszystkich gmin w województwie, aby jak najsprawniej i wspólnymi siłami wdrożyć obowiązujące przepisy oraz zastanowić się jakie środki finansowe mogą zostać wygospodarowane na wymianę pieców na szczeblu regionalny, tak aby wesprzeć osoby, które finansowo nie poradzą sobie z wymianą ogrzewania.

Zarząd województwa do sprawy podszedł poważnie - organizując dużą debatę na temat przyszłości uchwały antysmogowej.

- Mówimy o czymś bardzo ważnym - o życiu bezpieczeństwie mieszkańców naszego województwa i tu nie ma żartów - podkreślał marszałek Piotr Całbecki, przypominając, że wskutek zanieczyszczeń powietrza każdy mieszkaniec naszego regionu żyje statystycznie około rok krócej.

- Sądzę, że nie ma na tej sali nikogo, kto nie chciał, żebyśmy w naszym regionie, w naszym kraju oddychali powietrzem dobrej jakości. Zawieszone w powietrzu mikrocząsteczki to cichy zabójca, dokonują spustoszeń w naszych organizmach, niszczą lasy, niszczą dziedzictwo kulturowe, bo i zabytki są ich ofiarami. Musimy skończyć z zanieczyszczaniem powietrza. Samorząd województw ma obowiązek tworzyć prawo, które skutecznie ograniczy emisję zanieczyszczeń. Chcemy się spotkać z tymi wszystkimi środowiskami, od których to jak ta uchwała będzie realizowana, wdrożona zależy. Nie chcieliśmy burzyć uchwały i mówić, że wydłużamy o jakiś okres, tylko po to, żeby przypodobać się jakiejś grupy społecznej.

Trudno było polemizować z prof. Januszem Kowalewskim, dyrektor Centrum Onkologii, który w liczbach i tabelach przedstawił degradujące organizm ludzki skutki oddziaływania pyłu zawieszonego. Według danych Europejskiej Agencji Środowiska i Światowej Organizacja Zdrowia, na które powoływał się profesor, z powodu zanieczyszczenia powietrza każdego roku umiera 45 tysięcy Polaków. - Ponad wszelką wątpliwość wiadomo, że poza paleniem papierosów czynnikiem wpływającym na wzrost zachorowań na raka płuc jest zanieczyszczone powietrze.

Choć głównym problemem powodowanym przez zanieczyszczenia są choroby płuc, to smogu jest również przyczyną astmy, alergii, zawałów i zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego. Co gorsza, przenikając przez łożysko, destrukcyjnie wpływa na rozwój dziecka w okresie życia płodowego.

A to właśnie pył okazuje się główną bolączką naszego województwa: - Pomiary zanieczyszczeń gazowych nie wykazują na terenie województwa przekroczeń poziomów dopuszczalnych docelowych, natomiast przekroczenia te są notowane w przypadku zanieczyszczeń pyłowych – zaznaczyła Kinga Hildebrandt, z Regionalnego Wydziału Monitoringu Środowiska w Bydgoszczy. - I tutaj wpływ niskiej emisji ma bardzo duże znaczenie właśnie. Bardzo poważnym problemem jest również zagrożenie nadmierną koncentracją benzopirenu.

Jak to możliwe, że przez cztery lata nie ma znaczącej zmiany w parametrach jakości powietrza?

- Efekt osiągnęliśmy, ale ostatnie lata pokazują, że dynamika zmalała, więc trzeba coś zmienić, poprawić tym systemie – przekonywał marszałek. - Nasze prawo lokalne, jakkolwiek ono jest prawem, które powinniśmy wszyscy stosować, nie do końca nim jest. Nie mamy żadnych narzędzi egzekucji, więc mamy błędne koło, którego nie można przerwać, stąd potrzeba dyskusji.

Nie jest tajemnicą, że - za wyjątkiem największych miast - gminy nie palą się do kosztownych akcji kontrolnych. Tym bardziej, że korzystający z kopciuchów to nadal niebagatelna część elektoratu.

- Samorządowcy i mieszkańcy muszą wiedzieć, że nie będą poza prawem - przestrzegał marszałek Piotr Całbecki.
Pretensje do samorządów gminnych mieli również delegaci lokalnych społeczności, którzy podkreślali, że gminy zmuszają do przejęcia roli "denuncjatora" tych, którzy usiłują bronić przed zanieczyszczeniem własnych rodzin. Tymczasem - jak podkreślał dyskutant z Czarnych Błót - wystarczą dwa piece niespełniające norm, aby skutecznie zrujnować komfort życia całemu osiedlu domków jednorodzinnych. A więc utrzymanie zakazu sprawi chociaż to, że będą mieli świadomość łamania prawa i ciążyć będzie na nich większa presja.

Uczestnicy zwracali uwagę na problem mieszkań komunalnych, w których gminy usiłują wymusić na mieszkańcach zmianę sposobu ogrzewania oraz mieszkań w kamienicach oraz blokach popegeerowskich z nieuregulowaną sytuacją prawną (uniemożliwiającą skorzystanie z dotacji). Problemem jest również konieczność równoległej konieczności wykonywania termomodernizacji, która pochłania ogromne pieniądze, zwłaszcza w przypadku zabytkowych obiektów.

Wątpliwości zebranych nie budził fakt, że część z osób, które nie wymieniły dotąd pieców, po prostu korzysta z bezkarności i będzie z niej korzystać tak długo, dopóki nie posypią się kary.

Samorządowcy bronili się brakiem odpowiednich środków z rządowych i europejskich programów oraz zbyt krótkim terminem wyznaczonym przez radnych wojewódzkich na zmianę. Zwracali również uwagę na problem przestarzałych sieci energetycznych, bez wymiany których niemożliwe będzie upowszechnienie m.in. pomp ciepła.

Z kolei urzędnicy zwracali uwagę na problem ubóstwa energetycznego (zwłaszcza w przypadku osób starszych), z którym przychodzi im się stykać.

Debata zakończyła się deklaracją powołania zespołu ekspertów, który wypracować ma nową formułę uchwały. Nie ma jednak mowy, aby do tego czasu, zakaz został zawieszony. Intencją marszałka jest, aby podobne dyskusje odbywały się w każdej gminie.

Udział w debacie "Uchwała antysmogowa - dobro czy zło" wzięli m.in. dyrektor regionalnego Centrum Onkologii prof. Janusz Kowalewski, prezes Centrum Naukowo-Technologicznego im. Jana Czochralskiego prof. Bogusław Buszewski i Joanna Ciuba z zespołu doradców energetycznych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony  Środowiska. Samorząd województwa reprezentują także wicemarszałek województwa Zbigniew Ostrowski, członek zarządu województwa Aneta Jędrzejewska, wiceprzewodniczący sejmiku województwa Wojciech Jaranowski oraz radni województwa Robert Malinowski, Stanisław Pawlak i Tadeusz Pogoda.