Zagrożenie obcymi szkodnikami rośnie. Inspekcja zaostrza kontrole. Takich roślin nie wolno przywozić spoza Unii Europejskiej

W 2022 roku głównymi kierunkami importu roślin spoza Unii Europejskiej były: Ukraina, Białoruś, Federacja Rosyjska, Chiny, Indie, Kazachstan i Mołdawia. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa skontrolowała łącznie 50 481 przesyłek, o 49 proc. więcej niż rok wcześniej.

- Wpływ na to miała niewątpliwie agresja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę oraz zwiększenie wykazu towarów podlegających regulacjom fitosanitarnym w imporcie do Unii między innymi o drewno dębu z Ukrainy. W 2022 r. przeprowadzono 4557 granicznych kontroli przesyłek tego drewna - informuje PIORiN.

Obecność agrofagów wykryto w 20 przesyłkach, były to m.in.:

• nicień Bursaphelenchus mucronatus oraz żywe larwy żerdzianek (Monochamus spp.) w opakowaniach drewnianych pochodzących z Białorusi
• żywe larwy szkodników w opakowaniach drewnianych pochodzących z Federacji Rosyjskiej i Białorusi
• wirus wyboistości owoców pomidora (Tomato brown rugose fruit virus) w nasionach pomidora pochodzących z Chin
• wiroid wrzecionowatości bulw ziemniaka (Potato spindle tuber viroid) również w nasionach pomidora pochodzących z Chin

- 456 przesyłek zostało uznanych za niespełniające wymagań przepisów i dla nich wystawione zostały decyzje zakazujące wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w 2021 roku zakazano wwozu 331 przesyłek – informuje PIORiN.

Przyczynami zakwestionowania były m.in:

• brak świadectwa fitosanitarnego lub świadectwo nieprawidłowe
• brak rejestracji importera w systemie TRACES NT
• niezgodność z wymogami fitosanitarnymi
• zawartość w przesyłce towarów zakazanych w imporcie do Unii (np. ziemia, ziemniaki, rośliny do sadzenia: Vitis – winorośl, i in.)
• niezgodność opakowań drewnianych ze standardem ISPM 15 (jest to międzynarodowa norma w sprawie środków fitosanitarnych, która została opracowana w ramach Międzynarodowej Konwencji Ochrony Roślin. Określa ona zasady wykonywania zabiegów i znakowania opakowań drewnianych i drewna mocującego, powszechnie wykorzystywanych w transporcie/obrocie międzynarodowym wszelkim towarami).

- Rośliny pochodzące z krajów trzecich, zwłaszcza nieeuropejskich, przewożone w bagażach pasażerów mogą być porażone przez organizmy szkodliwe, a tym samym stwarzać zagrożenie fitosanitarne dla upraw na terytorium Europy – Podkreśla Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa. - Nie wolno wwozić do Unii Europejskiej roślin, owoców, warzyw, kwiatów i nasion bez świadectwa fitosanitarnego.

Wymagania wynikają z tego, że każdego roku w UE przybywa ponad sto nowych szkodników, a niektóre z nich mają katastrofalny wpływ na rodzime rośliny. - Przykładem może być występowanie na terytorium Portugalii i Hiszpanii nicienia - węgorka sosnowca. Koszty działań zmierzających do wyniszczenia agrofaga, prowadzone w latach 1999–2013, sięgają ogółem ok. 100 mln EUR – informuje Inspekcja. - Ogromnym problemem jest też porażenie drzew oliwnych przez bakterię Xylella fastidiosa we Włoszech, które od 2014 r. dotknęło 1 mln drzew oliwnych, a produkcja oliwy z oliwek we włoskim regionie Apulia zmniejszyła się o 40 proc., co stanowi wartość 65-195 mln EUR.

Mimo dotkliwych konsekwencji dla producentów, w latach 2016-2021 w regionie Kampania we Włoszech stwierdzono w bagażach pasażerów linii lotniczych różne części roślin, owoce, korę, suszone liście, a w 41 proc. przypadków stwierdzono różne gatunki szkodników.
Tak też trafiają do Polski, m. in. ćma bukszpanowa, która od 2012 r. sieje spustoszenie w ogrodach w całym kraju. Ćma bukszpanowa pochodzi z Azji. Została zawleczona do Europy wraz z materiałem roślinnym w latach 2005-2007.

Do nowych zagrożeń należy m. in. Fusarium brachygibbosum – grzyb porażający różne gatunki roślin zielnych i zdrewniałych. - Patogen jest notowany w Azji (Arabia Saudyjska, Chiny, Indie, Iran, Irak, Katar, Malezja), Afryce (Algieria, Maroko, RPA, Tunezja), Ameryce (Meksyk, USA) i Australii. Spośród krajów europejskich - w Azerbejdżanie, Turcji oraz we Włoszech, gdzie został znaleziony w osadach z dna morskiego, nasionach komosy ryżowej i pszenicy durum - wylicza PIORiN.
W 2022 r. po raz pierwszy wykryto go w ziemniakach. Grzyb może wywoływać suchą zgniliznę bulw, prowadzącą do ich obumierania i mumifikacji.
Do listy nowych zagrożeń można też dopisać pluskwiaka Orientus ishidae, który poraża zdrewniałe gatunki liściaste. - Został on stwierdzony w Ameryce Północnej (Kanada, USA), Azji (Chiny, Filipiny, Japonia, Korea, Tajwan), a ponadto w kilkunastu krajach Europejskich – podaje PIORiN. - W latach 2014-2015 szkodnika wykryto po raz pierwszy w Polsce w trakcie badań przeprowadzonych przez pracowników naukowych Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego na dębach, głogach, leszczynie, świdośliwie i wiązach.

Jakie rośliny można wwozić do Unii Europejskiej?

PIORiN publikuje informacje na temat nowych zagrożeń fitosanitarnych w UE, informuje też o tym, że nie wolno przywozić warzyw, nasion i kwiatów i o tym, co wolno wwozić do kraju. Są to:

• ananasy
• kokosy
• duriany
• banany
• daktyle

Źródło: PIORiN