Zaklinanie pamięci

     Początkowo tomik miał nosić tytuł "Wiersze izraelskie", co włocławska poetka ujawniła wkrótce po wizycie w naszym mieście Szewacha Weissa, ambasadora Izraela w Polsce. Tematem wierszy było, owo podkreślone w ostatecznym tytule "Przywołanie". Przywołanie pamięci o tych, którzy stanowili cząstkę dzieciństwa autorki spędzonego na Białostocczyźnie. - Każdego dnia świtem Chaim zaprzęgał do wozu konika Maszkę, równał półkoszki, mościł siedzenie, a na dnie pojazdu układał garnki, dzbanki i drewniane łyżki. Potem z Janowa, małego miasteczka, gdzie mieszkał, w świat. Światem Chaima były okoliczne wsie i jego mały handelek... - wspomina Maria Danuta Betto. - Po 17 września 1939 roku pojawiła się wcale realna groźba wywózki naszej rodziny. Ze strony Chaima padła wówczas propozycja ukrycia nas. Tak oto Żyd chciał ratować Polaka- mówi poetka. A potem przyszli Niemcy i ślad po Chaimie Banczewskim, któremu Maria Danuta Betto dedykowała "Przywołanie" zaginął. Podczas spotkania promocyjnego w Bibliotece Publicznej poetka przywołała z pamięci inne jeszcze izraelskie tropy z dzieciństwa - na przykład ten o przechowywanej w domu młodej Żydówce, która nauczyła dzieci swych wybawców miłości do mitologii... Tomik "Przywołanie" składa się z pięciu części: "Czas wędrówki", "Czas zagłady", "Czas miłości", "Czas terroru" i "Czas pamięci". Wiersze ukazały się także w wersji niemieckojęzycznej tłumaczone przez Christiana M. Manteuffla (Krystiana M. Czerwińskiego), poety, tłumacza, urodzonego w Brześciu Kujawskim a od lat mieszkającego w Niemczech. - Kiedy Danusia przesłała mi do tłumaczenia dwa wiersze, byłem trochę zajęty - mówił Krystian M. Czerwiński. - Ale jak już usiadłem do tych wierszy okazały się tak podobne temu, co wówczas robiłem, że aż się zadziwiłem. Pracowałem wówczas nad wierszami Elsy Lasker-Schuler, wybitnej poetki niemieckiego ekspresjonizmu, która miała żydowskie pochodzenie. Jej książki hitlerowcy spalili na stosie w 1933 roku... Tłumaczyłem je na język polski na zamówienie pewnego wydawnictwa. Uznałem to za nadzwyczajny zbieg okoliczności. Te wiersze miały wspólną duszę! Krystian M. Czerwiński, zaprzyjaźniony z Marią Danutą Betto (córka państwa Menteufflów nosi jej imię) przyznał, że tłumaczenie wierszy ułatwia fakt, jeśli i twórca, i tłumacz są bliscy w odbiorze życia. Dlatego naturalne okazało się wyznanie: "Danusiu, jestem twoim pokornym tłumaczem", które zebrani w czytelni włocławianie oraz goście z Brześcia Kujawskiego przyjęli oklaskami.
     M.D. Betto "Przywołanie", przekład wierszy na język niemiecki Christian M. Manteuffel. Wydawca - Biblioteka Publiczna we Włocławku. Sponsorzy wydania - Urząd Miasta i Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji. Druk - Drukarnia "Dix".