Zamarte
Kamionka łączy dwa jeziora: Zamarte i Niwskie. Pomiędzy nimi rozbudowała się wieś Zamarte.
Wysoko na lewym brzegu rzeczki wznoszą się dwie znaczące budowle: klasztor pobernardyński i dawny pałac - dziś Instytut Ziemniaka.
Najpierw stał gród
Niewielkie wzgórze, na którym wznosi się zespół klasztorny, upatrzyli sobie znacznie wcześniej, bo już we wczesnym średniowieczu Pomorzanie. Ich gród istniał od X do XII wieku, kiedy został zdobyty (zapewne przez wojska polskie) lub opuszczony.
Zarys owalnych wałów widoczny jest do dziś od strony północno - wschodniej. Wyżej wznoszą się już masywne mury klasztoru.
Krzyżacki Jacobsdorf
Wieś wzmiankowano po raz pierwszy w roku 1354 jako własność rycerską podległą pobliskiemu komturstwu człuchowskiemu.
Gdy Krzyżacy sprowadzili niemieckich osadników, miejscowość nazwano Jacobsdorf. Stanowiła południowo- zachodnią rubież Kosznajderii, o której pisaliśmy w kilku ostatnich wydaniach turystyki.
Wiele o historii wsi i klasztoru można dowiedzieć się z informacji zmieszczonych w kruchcie klasztoru.
Cudowna figurka
Według miejscowej tradycji, pastuszkowie znaleźli gdzieś w okolicy niewielką drewnianą figurkę Matki Boskiej, która wkrótce zasłynęła cudami.
Po bitwie pod Grunwaldem w roku 1410 komtur krzyżacki Jodok von Hohenkirchen polecił zbudować dla Niej kapliczkę
Bernardyni, którzy pojawili się w Zamartem w XVIII wieku, odnotowali w swej kronice wiele uzdrowień dokonanych za sprawą Madonny.
Znajdujące się w jednym kompleksie klasztor bernardynów i kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny były fundacją kasztelana Jana Michała Grabowskiego, właściciela wsi. Budynki wzniesiono w latach 1752-66.
Najpiękniejszy zabytek
To chyba najciekawszy i najpiękniejszy zabytek tej części Krajny. Inspiracją dla budowniczych mogły być barokowe kościoły katolickiej Bawarii. Przez kilka lat przy pracach wykończeniowych pracowali cieśle czescy, którzy doświadczenie zdobywali właśnie w Niemczech.
W roku 1826 władze pruskie skasowały klasztor. Kilkanaście lat później oddały go na potrzeby księży - emerytów. Tę funkcję pełnił aż do roku 1994, kiedy sprowadzili się tu karmelici bosi.
- Spójrzcie państwo na oprawione w ramy zasłony okien - zachęca turystów z Regionalnego Oddziału PTTK "Szlak Brdy" w Bydgoszczy brat Tomasz od Krzyża. - Próżno szukać takich w innych polskich kościołach.
Zachwyca też barokowa snycerka ołtarzy, ambony i konfesjonałów oraz bogato intarsjowanych ławek.
W podziemiach kościoła spoczywają doczesne szczątki Grabowskich - dawnych właścicieli Zamartego, dobrodziejów kościoła i klasztoru. Ich późnobarokowe portrety zdobią ściany świątyni.
Zabytek jest obecnie remontowany z funduszy województwa kujawsko - pomorskiego.
Pałac z ziemniakiem w tle
Na sąsiednim wzgórzu po drugiej stronie drogi nr 25 znajdują się dawny pałac i folwark Franza von Parparta.
Pałac wzniesiono w roku 1883 w stylu neobarokowym. Ponoć pałac połączony jest z klasztorem podziemnym przejściem. W roku 1971 budynek gruntowanie wyremontowano. Otacza go piękny park krajobrazowy sięgający brzegu jez. Zamarte.
Hodowlą ziemniaka zajęli się już Parpartowie. Teraz pałac należy do spółki Hodowla Ziemniaka Zamarte - Grupa IHAR.
- Jest to rejon o małej presji wirusowej i o doskonałych warunkach glebowych - wyjaśnia Piotr Kamiński, pracownik ośrodka hodowli ziemniaka.
Na zalesionym wzgórzu nad jeziorem (na wschód od majątku) zachował się cmentarzyk Parpartów.
