CO SIĘ WYDARZYŁO?
W grudniu 2024 roku ceny masła biły rekordy. W niektórych sklepach kostkę (200 g) oferowano nawet po 10 zł. Te podwyżki wynikały przede wszystkim z trudnej sytuacji na globalnym rynku – m. in. spadku produkcji mleka w niektórych krajach (także europejskich) po ubiegłorocznej suszy oraz niskich cen za odtłuszczone mleko w proszku, które najczęściej powstaje po produkcji masła.
W ostatnich dniach 2024 roku, gdy ceny za kilogram masła w hurcie spadły z ok. 38 zł do ok. 30 zł, były szanse na obniżki. Konsumenci musieli na nie poczekać do stycznia 2025 roku, gdy stawki za kostkę na sklepowej półce spadły mniej więcej o złotówkę lub maksymalnie dwa złote.
Jednak 21.01.2025 r., podczas aukcji na nowozelandzkiej giełdzie produktów mleczarskich (GDT), odnotowano wzrost ceny masła o 2,2 %, więc po styczniowych niewielkich obniżkach cen masła widocznych na sklepowych półkach, na razie nie ma co liczyć na kolejne spadki stawek.
DLACZEGO TO WAŻNE?
Odkąd konsumenci więcej płacą za masło, baczniej przyglądają się temu, co kupują. Chcą prawdziwego masła. Jak je rozpoznać?
Waldemar Sieńko, Wojewódzki Inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w Bydgoszczy wyjaśnia: - Masło to produkt, który w swoim składzie zawiera tylko i wyłącznie tłuszcz mleczny i musi być go odpowiednia ilość. W innych przypadkach nie można używać w prezentacji, na wywieszce w sklepie a przede wszystkim na etykiecie wyrobu słowa „masło”.
Jego zdaniem świadomość konsumentów wzrasta i coraz więcej osób czyta informacje na opakowaniach, etykietach.
CO DO TEJ PORY WIEMY?
Inspektor Sieńko przypomina, że zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z 17 grudnia 2013 r. nazwa masło jest zarezerwowana wyłącznie dla przetworów mlecznych, które oznaczają produkty uzyskane wyłącznie z mleka, (bez domieszek tłuszczów roślinnych) przy założeniu, że można dodać substancje konieczne do ich wytworzenia, o ile nie stosuje się ich do zastąpienia - w całości lub w części - jakichkolwiek naturalnych składników mleka.
Wspomniane unijne rozporządzenie definiuje opisy handlowe tłuszczów mlecznych oraz wymogi, które muszą spełniać. Waldemar Sieńko podaje przykłady:
„Masło” - to produkt zawierający nie mniej niż 80 % i mniej niż 90 % tłuszczu mlecznego, nie więcej niż 16 % wody i nie więcej niż 2 % suchej masy beztłuszczowej mleka;
„Masło o zawartości trzech czwartych tłuszczu” - produkt zawierający nie mniej niż 60 % i nie więcej niż 62 % tłuszczu mlecznego. Określenie "o zawartości trzech czwartych tłuszczu" można stosować zamiennie z określeniem "o zmniejszonej zawartości tłuszczu".
„Masło półtłuste” - zawiera nie mniej niż 39 % i nie więcej niż 41 % tłuszczu mlecznego.
W drodze wyjątku nazwa:
„Masło” może być stosowana w przypadku produktu złożonego zawierającego co najmniej 75% tłuszczu mlecznego, jeśli był on wyprodukowany wyłącznie z masła i innego dodanego składnika wymienionego w opisie (np. czosnku, ziół),
„produkt maślany” możne być stosowana w przypadku produktu złożonego zawierającego mniej niż 75%, ale co najmniej 62% tłuszczu mlecznego, jeśli był on wyprodukowany wyłącznie z masła i innego dodanego składnika wymienionego w opisie (np. czosnku, ziół).
Produkcja masła nie jest tania, zużywa się sporo surowca. Jak powstaje masło, z czego? Sławomir Kuligowski, kierownik produkcji w Kujawskiej Spółdzielni Mleczarskiej KeSeM we Włocławku tłumaczy: - Masło otrzymuje się przez zmaślanie ("ubijanie") spasteryzowanej, dojrzewającej fizycznie i biologicznie śmietany o zawartości tłuszczu 36- 42% . Dojrzewanie fizyczne ukierunkowane jest na krystalizację tłuszczu mlekowego w odpowiedniej temperaturze: 10-14 ºC (w zależności od pory roku) oraz dojrzewanie biologiczne czyli ukwaszanie śmietanki pod wpływem dodanych czystych kultur maślarskich. Masło produkowane z ukwaszonej śmietany posiada walory smakowe i zapachowe, w odróżnieniu od masła produkowanego ze śmietanki (nieukwaszonej).
Masło - fakty i mity
CZY OSEŁKA TO DOSKONAŁE MASŁO?
Czytelnicy pytają też o to, czy osełka, która kojarzy się wielu konsumentom z doskonałym masłem, jest rzeczywiście masłem? Waldemar Sieńko wyjaśnia: - Niestety w przeciwieństwie do masła termin „osełka” nie jest tak ściśle uregulowany prawnie i bardziej odnosi się do kształtu produktu. Jest tylko elementem opisowym wyrobu gotowego. Zatem możemy zetknąć się z „osełką”, której towarzyszy słowo „masło” (przewidziane w przepisach prawa) - wówczas faktycznie będziemy mieli do czynienia z „osełką - masłem”, ale może też spotkać produkt oznakowany jako „osełka”, któremu towarzyszy zwrot „miks tłuszczowy do smarowania X %”(zgodnie z przepisami prawa). W takim przypadku musimy spodziewać się w wykazie składników wyrobu między innymi - oprócz tłuszczu mlecznego - domieszki olejów roślinnych.
DLACZEO MASŁO NIE MOŻE BYĆ TANIE?
Do wyprodukowania jednego kg masła potrzeba 20 litrów mleka lub około 2 litrów śmietany.
Zatem masło nie może być tanie, tym bardziej, że surowiec drożeje. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka w grudniu 2024 r. wyniosła 259,06 zł /1 hl i była wyższa o 22,5% niż w grudniu 2023 r.
Dlatego wielu konsumentów ograniczyło zakupy masła. Jakub Olipra, starszy ekonomista z Credit Agricole Bank Polska zwraca uwagę: - Są pewne granice cenowe, powyżej których konsumenci ograniczają zakupy albo decydują się na tańsze zamienniki.
CZY TŁUSZCZ DO SMAROWANIA TO MASŁO?
Te tańsze zamienniki to np. tłuszcz mleczny do smarowania, „miks tłuszczowy”. Co to takiego?
Co ma wspólnego z masłem? - Produkt oznakowany jako „tłuszcz mleczny do smarowania X%” nie jest masłem – tłumaczy Waldemar Sieńko. - Jest produktem, przetworem mlecznym, w których nie ma domieszki tłuszczów roślinnych.
Podkreśla, że „tłuszcze mleczne do smarowania X %” są to produkty zawierające następujące ilości tłuszczu mlecznego:
