Dzisiejsze Görlitz i Zgorzelec tworzyły do zakończenia II wojny światowej jedno niemieckie miasto pod tą pierwszą nazwą. Po wojnie granicę ustalono na Nysie Łużyckiej i miasto zostało podzielone na dwa odrębne - niemieckie i polskie. Polskie zwało się początkowo Zgorzelice.
Nysa jest także granicą krain geograficznych, a zatem Zgorzelec leży na Dolnym Śląsku, Görlitz w Saksonii. Jednak jest też podział geograficzno-kulturowy i zgodnie z nim duże tereny na obu brzegach rzeki należą do Górnych Łużyc. Sztuczny podział polityczny jest teraz łagodzony przez fakt, że jesteśmy w jednej Unii Europejskiej, że granice są otwarte i możemy bez problemu przejść lub przejechać po łączącym Zgorzelec i Görlitz mostach.
Wcześniej te tereny należały do Polski (właściwie państwa pierwszych Piastów) na przełomie X i XI wieku, gdy zajęte zostały na krótko przez wojska Bolesława Chrobrego. Później należały do margrabiów brandenburskich, następnie do królestwa Czech, Saksonii, Prus, wreszcie Niemiec. Pierwsza wzmianka o mieście pojawiła się w roku 1071 w dokumencie wystawionym przez cesarza Henryka IV.
Wróćmy do współczesności - z punku widzenia turysty o niebo bardziej atrakcyjna jest część niemiecka, w której zachowała się w nienaruszonej wojną formie starówka. Polska część zawsze stanowiła obrzeża Görlitz, toteż nie może pretendować do roli atrakcji turystycznej. Aczkolwiek Przedmieście Nyskie jest godne uwagi jako zespół architektoniczny kamienic, z których najstarsze pamiętają XVII wiek. Przy ul. Daszyńskiego 12 zachował się dom Jakuba Böhme, niemieckiego mistyka, gnostyka i filozof religii. Mieszkał w nim w latach 1590-1620.
Gdy spaceruje się starówką Görlitz, można odnieść wrażenie, że nasycenie cennymi zabytkami jest takie, jak w Gdańsku.
Szczególne wrażenie robi, używając współczesnego języka, tzw. waterfront, czyli zespół staromiejski oglądany od wody - od Nysy Łużyckiej, najlepiej z polskiego brzegu. Widać ogromny XV-wieczny kościół świętych Piotra i Pawła (St. Peter und Paul), masywny Waidhaus (Renthaus) - najstarszy (XIII w.) świecki budynek w mieście, dawny skład sukna i warsztat sukienników oraz farbiarzy. Widać także fortyfikację brzegu Nysy Łużyckiej.
Po wejściu do położonego wysoko nad rzeką miasta warto zwiedzić kościół Św. Trójcy (Dreifaltigkeitskirche) z lat 1234-1245, kościół Mariacki (Frauenkirche) z 1473 roku, przepiękny Stary Ratusz z XVI wieku oraz okazałe pozostałości średniowiecznych fortyfikacji: wieże Dicker Turm, Reichenbacher Turm i Nikolaiturm, bramę Nikolaizwinger, basztę Ochsenbastei oraz barbakan Kaisertrutz. W Görlitz jest też replika grobu Chrystusa - Święty Grób (Heiliges Grab) z 1504 roku.
Zwiedzanie zabytków ułatwiają tablice informacyjne w języku polskim.
