Lokalne społeczności najlepiej wiedzą, jak zatrzymać wodę. I organizują się, by pozyskać pieniądze

Jak duże są to szanse i jakie pieniądze można uzyskać na inwestycje wodne, dyskutowano w środę (23 listopada) w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Minikowie, gdzie zjechali przedstawiciele powiatów, parków krajobrazowych, nadleśnictw, Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej w Bydgoszczy i Poznaniu, Szkoły Żeglugi Śródlądowej w Nakle nad Notecią, a także działających już lokalnych partnerstw wodnych (LPW).

Inicjatorem powołania do życia LPW jest Ryszard Kamiński, dyrektor K-PODR w Minikowie. Zainspirowały go hiszpańskie trybunały wodne, które na Półwyspie Iberyjskim działają od tysiąca lat, które rozstrzygają wszelkie problemy i konflikty dotyczące problemów wodnych. Hiszpanie zmagają się z niedoborem wody od zawsze, a mimo to produkcja rolnicza rozwija się.

- Chciałem tym zainteresować, i tak się stało, ówczesnego ministra rolnictwa Jana Krzysztofa Ardanowskiego, a on zaczął w tej materii działać dalej, a mnie dał wolną rękę w przygotowaniu podstaw polskiej wersji trybunałów – powiedział nam Kamiński jeszcze przed rozpoczęciem konferencji. - W tym wszystkim chodzi o sprostanie wyzwaniom, jakie niesie zmiana klimatu, a co za tym idzie także o kwestię wypłat za szkody rolnicze spowodowane suszą i wylewami wód. Dotąd było tak, że rolnicy spotykali się w wiejskich świetlicach i ustalali jakie szkody ponieśli. A nie były to dokładne szacunki, więc bywało, że zawyżali je.

Już podczas konferencji dyrektor podał, że przez kilka lat ze środków publicznych wypłacono miliardy zł odszkodowań. Ale to tylko łagodzenie bólu i stąd inicjatywa powołania lokalnych struktur, które mogłyby zapewnić wodę dla produkcji rolniczej. Najbardziej predysponowane do tego są działające od dawna spółki wodne, jako też te, które są partnerami dla służb publicznych. Teraz jednak chodzi o tworzenie Lokalnych Partnerstw Wodnych w powiatach i gminach. Analogia do Lokalnych Grup Działania jest oczywista.

Woda płynie jak chce, tworzą się zlewnie, które nie uznają granic administracyjnych, ale ludzie w gminach i powiatach znają się w tej lokalnej strukturze i mogą najlepiej zadbać o zasoby wodne.

W roku 2020 w tworzenie LPW włączyło cię Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi we współpracy Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie oraz wszystkimi ośrodkami doradztwa rolniczego w Polsce. Dziś LPW tworzą się we wszystkich województwach. Powstała Rada Partnerstw Wodnych Województwa Kujawsko-Pomorskiego, na czele której stanął Ryszard Zarudzki, zastępca dyrektora Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie. W naszym regionie LPW utworzono najpierw w Sępólnie Krajeńskim i Nakle, a potem w pozostałych powiatach, gdzie pracują też koordynatorzy programu.

Podczas konferencji głos zajął (zdalnie z Warszawy) radca ministra rolnictwa Jarosław Wiśniewski: - Podczas spotkań w terenie widać jak wielka jest wiedza i doświadczenie ludzi. Warto je wykorzystywać, aby wypracować i zmodyfikować przekazywanie środków publicznych – mówił radca. - Choć pojawiają się głosy, aby LPW bardziej sformalizować, przewidujemy utrzymanie dotychczasowej formuły, bowiem ta odbiurokratyzowana wydaje się optymalna. Lokalne partnerstwa nie muszą przejmować roli Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej czy starostw. To raczej formalne lub nieformalne zrzeszenia osób, którym na sercu leży rozwiązywanie problemów.

Jednak na kolejnych etapach prac legislacyjnych planuje się znaleźć instrumenty dla podstawowego umocowania prawnego dla LPW. W specustawie suszowej ministerstwo chce zaangażować partnerstwa do opiniowania planów utrzymaniowych urządzeń melioracyjnych. A dokładniej plany przygotowane przez RZGW mają być zatwierdzane przez wojewodów, a LPW mają mieć głos doradczy.

W ramach negocjacji rządu RP w sprawie Krajowego Planu Odbudowy (KPO) Komisja Europejska akcentuje zasady partnerskich stosunków z podmiotami działającymi na rzecz środowiska, rolnictwa i lokalnej gospodarki wodnej.

W ramach wspólnej polityki rolnej i innowacji na obszarach wiejskich finansowanie zapewnia na początku budżet resortu rolnictwa, a w kolejnej perspektywie mają to być źródła z KPO. Chodzi m.in. kontynuacje finansowania szkoleń i warsztatów organizowanych przez ośrodki doradztwa rolniczego, ale też o zwiększanie potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich, co ma także przeciwdziałać suszy (przebudowa melioracji, budowa stawów, jazów, inwentaryzacja urządzeń melioracji).

Wstępnie na wsparcie ODR-ów zaplanowano 30 mln zł. Na początku każdego roku będzie nabór wniosków na te przedsięwzięcia.

- Komisja Europejska wskazuje, że w ramach KPO będziemy mogli realizować tylko te inwestycje, które nie powodują znacznej szkody dla środowiska. A więc można będzie tworzyć na ciekach niewielkie piętrzenia i stawy, zadrzewienia, strefy buforowe dla utrzymania retencji wody – kontynuował Wiśniewski.

Rozwiązania oparte na przyrodzie mogą przynieść wnioskodawcy najwięcej, bo 30 punktów. Niestety te dotacje nie będą tak duże jak wcześniej przewidywano – to około 1 mld zł dla beneficjentów, a pozostała część jako pożyczki zwrotne 3 mld zł. Na 215 powiatów w kraju.