Naukowcy z UMK próbują zatrzymać chorobę Alzheimera

Szybka diagnoza w chorobie Alzheimera (nazywanej również chorobą otępienną lub demencją) pozwala złagodzić proces nieodwracalnej, stopniowej utraty komórek neuronowych w mózgu.

Czas jest w tym wypadku kluczowy. Choroba na zawsze upośledza umysł - pamięć, myślenie, orientację, rozumienie i mowę.

Czytaj także: Alzheimer. Nie choruje tylko głowa, a cały organizm. Także rodzina pacjenta i jego otoczenie

Jednym z pierwszych symptomów są kłopoty z orientacją. Chory gubi się w przestrzeni, którą do tej pory świetnie znał. Nie potrafi wrócić z przychodni do domu albo odnaleźć czegoś w kuchni.

To dlatego zespół kognitywistów, fizyków, informatyków z Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii toruńskiego uniwersytetu zajął się badaniami pamięci przestrzennej, czyli zdolności lokalizacji obiektów oraz orientacją w przestrzeni.

- Wiemy, czym jest pamięć przestrzenna, wciąż jednak nie mamy narzędzi wychwytujących pierwsze, najdrobniejsze zmiany w jej funkcjonowaniu. Temu służy nasz projekt - wyjaśnia kognitywistka Natalia Pawlaczyk z Interdyscyplinarnego Centrum Nowoczesnych Technologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, koordynatorka badań.

Projekt finansuje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Unia Europejska w ramach programu "Uniwersytet młodych wynalazców". Naukowcy otrzymali 50 tys. zł na realizację swoich pomysłów.

Nie ograniczyli się do standardowych w takich projektach testów komputerowych, które zmyliły już niejednego badacza. Badani seniorzy nierzadko słabo radzili sobie w abstrakcyjnych dla nich zadaniach komputerowych, a w rzeczywistości byli w świetnej kondycji psychofizycznej. - Postanowiliśmy, że poza testami komputerowymi sprawdzimy, jak seniorzy funkcjonują w środowisku naturalnym, a do tego jeszcze skorzystamy z możliwości, jakie dają wirtualne projekcje rzeczywistości - wyjaśnia autorka projektu.

Grupa piętnastu zdrowych seniorów w wieku powyżej 65 lat, ubrana w uprząż z czujnikami ruchu, otrzyma kilka zadań do wykonania - od najprostszych, na przykład znalezienie wyjścia z budynku, po bardziej skomplikowane. Czujniki wychwycą każde niezdecydowanie seniora, momenty zawahania czy dezorientacji.

W kolejnym etapie badań seniorzy mieli nawigować po wirtualnej bieżni w specjalnych okularach. Urządzenia nie udało się na czas zamówić, więc toruńscy badacze zmodyfikowali pomysł. Zamówili bieżnię mechaniczną i sami zaprojektowali wirtualne labirynty.

- Mówimy o niezwykle istotnym etapie badań. Wirtualna rzeczywistość pozbawiona jest naturalnych kierunkowskazów, jakimi mogą pomagać sobie seniorzy wykonujący zadania - wyjaśnia dr Joanna Dreszer-Drogorób z Wydziału Humanistycznego UMK, czuwająca nad projektem.

Do programu zaangażowano zdolnych toruńskich licealistów z Gimnazjum i Liceum Akademickiego UMK oraz IV Liceum Ogólnokształcącego w Toruniu.

- Są aktywni na każdym etapie projektu - chwali młodzież dr Joanna Dreszer-Drogorób, podkreślając zaangażowanie uczniów.

Projekt zespołu młodych naukowców z toruńskiego uniwersytetu jest na razie pilotażem, jednak Natalia Pawlaczyk już myśli o kontynuacji zapoczątkowanych badań.

- Co siedem sekund na świecie diagnozowany jest nowy przypadek demencji - podkreśla. - Do 2040 roku liczba osób borykających się z chorobami neurodegeneracyjnymi, a do takich właśnie zaliczamy Alzheimera, wyniesie około 80 milionów.

Według danych z raportu rzecznika praw obywatelskich o tej chorobie, w pierwszym stadium Alzheimera właściwie diagnozowane jest w Polsce tylko 20 proc. cierpiących na nią. Brak rozpoznania sprawia, że chorzy nie są odpowiednio leczeni.

Wykrywanie chorób neurodegeneracyjnych to jeden z najbardziej gorących tematów badawczych ostatnich lat, o czym najlepiej świadczy zeszłoroczny medyczny Nobel za badania nad orientacją przestrzenną przyznany małżeństwu May-Britt i Edvardowi Moserom z Norweskiego Instytutu Nauki i Technologii w Trondheim oraz Johnowi O'Keefe z University College of London, odkrywców wewnętrznego GPS człowieka.