NIK krytycznie o projekcie "Lasy Węglowe" - miał odwrócić uwagę od intensywnej wycinki drzew

Jeszcze przed zakończeniem tego projektu Lasy Państwowe rozpoczęły realizację kolejnego, równie mało perspektywicznego projektu pn. "Lasy Węglowe", którego koszt ma wynieść blisko 400 mln zł.

Najwyższa Izba Kontroli uważa, że te projekty nie przyczyniają się do rzeczywistej redukcji dwutlenku węgla (CO2). Niemniej - w ocenie Izby - lasy odgrywają kluczową rolę w naturalnym pochłanianiu dwutlenku węgla z atmosfery, przyczyniając się do przeciwdziałania zmianom klimatu. W roku 2021 polskie lasy pochłonęły łącznie 22,2 mln ton tego szkodliwego gazu, co stanowiło blisko 7 proc. jego całkowitej emisji w kraju.

Projekt Lasów Państwowych pn. "Leśne Gospodarstwa Węglowe" został ujęty w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030). Był odpowiedzią na uchwaloną w roku 2019 przez Radę Ministrów "Politykę ekologiczną państwa 2030", w której  założono przeciwdziałanie zmianom klimatu m.in. poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, a także zmniejszenie koncentracji CO2 w atmosferze.

Działania podejmowane na wybranych obszarach 23 nadleśnictw w całym kraju (w tym w Nadleśnictwie Dąbrowa w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu) biorących udział w projekcie miały przyczynić się miały do zwiększenia ilości pochłanianego dwutlenku węgla. Projekt zakładał zwiększenie powierzchni wydzieleń leśnych, w których prowadzane są podsadzenia i podszyty (krzewy i niskie drzewa), dodatkowe sadzonki, odnowienia z samosiewu.

Według przyjętych szacunków, dzięki projektowi, do końca 2046 roku zostanie dodatkowo pochłonięte ok. 1 mln ton CO2. Przewidziano także sprzedaż aukcyjną JDW (jednostek dwutlenku węgla wyrażanych w tonach). Nabywcy JDW mogli wskazać cel z przygotowanej listy przedsięwzięć, na który zostaną przeznaczone środki z zakupu JDW.

Część ekspertów oraz organizacji ekologicznych zwracało uwagę, że założenia projektu nie miały uzasadnienia merytorycznego, a osiągnięte efekty środowiskowe będą znikome. Nie przedstawiono bowiem wiarygodnych analiz ekonomicznych ani chociażby wstępnie szacowanego kosztu jego realizacji.

NIK sprawdziła to z własnej inicjatywy. Na projekt "Leśne Gospodarstwa Węglowe" przeznaczono 65,5 mln zł, jednakże środki te nie zostały efektywnie wykorzystane, o czym świadczą mało perspektywiczne prognozowane efekty realizacji głównego celu projektu, tj. zwiększenia pochłaniania przez lasy dwutlenku węgla.

Krajowe emisje CO2 średniorocznie wynoszą ok. 32 mln ton, podczas gdy podstawowy efekt projektu, zakładany do uzyskania w 30 lat miał wynieść łącznie ok. 1 mln ton CO2. W wyniku kolejnych aktualizacji tej prognozy tę wielkość oszacowano na 0,93 mln ton, co oznacza, że realizacja projektu prowadzi do redukcji średnio o ok. 0,031 mln ton rocznie. A to stanowi zaledwie 0,1 promila rocznej krajowej emisji CO2 i ponad tysiąc razy mniej niż rocznie emituje sama tylko elektrownia Bełchatów.

Zdaniem NIK, bardziej efektywnym działaniem byłoby, obok zwiększania powierzchni lasów, ograniczenie wycinki drzew, w szczególności z przeznaczeniem drewna do celów energetycznych - co dodatkowo zmniejszyłoby emisję CO2. Tymczasem biopaliwa stałe znacząco dominowały w krajowej strukturze pozyskania energii ze źródeł odnawialnych (ich spalanie stanowiło ponad 70 proc. tej energii).

W latach realizacji projektu Lasy Państwowe corocznie zwiększały pozyskanie drewna. W ocenie NIK, faktycznym celem projektu była poprawa wizerunku przedsiębiorstwa poprzez stworzenie wrażenia, że LP aktywnie przeciwdziałają zmianom klimatu i tym samym odwrócenie uwagi opinii publicznej od intensywnej wycinki lasów.

Poza poprawą wizerunku Lasów Państwowych oraz podmiotów gospodarczych współfinansujących realizację niektórych zadań, projekt w znikomym stopniu przyczyniał się do rzeczywistego rozwiązywania problemów związanych z nadmiernymi emisjami gazów cieplarnianych.

Jeszcze w trakcie realizacji pilotażowego projektu badawczego "Leśne Gospodarstwa Węglowe", w 2022 r. Lasy Państwowe rozpoczęły realizację kolejnego, analogicznego, lecz większego projektu pod nazwą "Lasy Węglowe". Nakłady na jego realizację mają wynieść blisko 400 mln zł.

Chociaż projekt ten nie był objęty kontrolą NIK, to już dziś można stwierdzić, że jego szacowane efekty będą miały niezauważalny wpływ na wzrost redukcji CO2 przez lasy. Efekt jego realizacji stanowić będzie bowiem zaledwie 0,3 promila rocznej krajowej emisji CO2.